CHÚT HỒI ỨC VỀ ÔNG NỘI- 1

Hôm nay, 12 tháng Chạp là ngày giỗ của ông nội tôi- cụ Ký T., như cách gọi của người làng. Tôi là cháu đích tôn nên chịu trách nhiệm cúng giỗ Cụ. Mọi năm, tôi thường tổ chức giỗ Cụ ở quê gốc- làng Thượng Cốc, Gia Khánh, Gia Lộc, Hải Dương. Lý do làm ở đó bởi đó là nơi Cụ sinh ra và bây giờ Cụ cũng đang nằm tại đó. Hơn nữa, con cháu của Cụ giờ vẫn quần tụ ở đó khá nhiều, mấy năm trước còn các bà cô (con gái Cụ) cũng đã cao tuổi. Mình mà làm giỗ ở HN thì chả có ai lên theo được nên tôi làm ở quê để con cháu đoàn tụ, quây quần thuận lợi hơn. Tuy nhiên, năm nay một phần đầu năm mới giỗ Cụ bà, lại thêm đứa cháu gái con chú em chủ trì ở nhà mới sinh nên tôi quyết định để sang năm mới làm tiếp, còn năm nay nhà nào cúng ở nhà đó. Lễ giỗ Cụ cũng giản dị, đơn sơ, may lại có thằng em con bà cô (cháu ngoại Cụ) đến nên càng vui.

Nhân ngày giỗ Cụ, xin treo lên đây ít dòng hồi ức về Người- Trích trong "Chuyện đời tự kể":

"Tôi biết chữ từ khá sớm- chừng 4, 5 tuổi gì đấy tôi đã lỗ mỗ đọc được những chữ to trên các báo Thời Mới, Nhân Dân vẫn thường có ở hàng cắt tóc của bác Phẩm. Người thày đầu tiên dạy tôi đọc chữ chính là ông nội tôi. Ông nội tôi hồi đó khoảng hơn sáu mươi tuổi (ông tôi sinh năm Mậu Tuất- 1898) nhưng còn khoẻ, lưng vẫn thẳng, răng chưa rụng cái nào, đọc sách không cần dùng kính. Người ông dong dỏng cao, trán cao, mắt sáng, ông để một chòm râu dài, tôi vẫn nghĩ ông hơi giống Bác Hồ. Thời trẻ, ông tôi- cũng theo gương các bậc tiền bối trong họ là theo Nho học. Tuy nhiên, do thời cuộc, Nho học ngày càng thất thế và đến năm 1919 đã là kỳ thi cuối cùng nên ông tôi không kịp tham gia. Vì vậy, ông tôi phải chuyển sang học quốc ngữ nhưng chắc là không được bài bản lắm rồi đi làm thày đồ, thày ký… Cũng bởi vậy, về nho, y, lý, số ông tôi đều nắm được. Thường một ngày ông tôi dành buổi sáng để đọc sách và viết lách. Sách ông tôi đọc là sách chữ nho- những quyển sách đóng bằng giấy bản dày đặc những chữ là chữ. Gần Tết ông cũng bận rộn hơn vì phải viết “lá nhãn” và câu đối bán Tết. Lá nhãn theo tôi hiểu đó là một tờ lịch viết bằng chữ nho và chủ yếu bán cho số Hoa Kiều hay người Trại ở trong rừng. Gần Tết ông tôi lấy từ trong tủ ra một tấm gỗ hình tròn sơn màu mận chín, trên đó có khắc ly ty những hàng chữ nho (sau này tôi được biết đó là “Lịch vạn niên”), ông tôi đối chiếu tính toán gì đó rồi viết ra một tờ giấy đỏ và thế là được một tờ “lá nhãn” dành cho từng năm. Cái này thường bán cho hội bà con Hoa Kiều sống khá đông ở vùng Bến Tắm. Còn câu đối ông tự làm và cũng tự viết theo các kiểu chữ khác nhau để bán, thường là một chữ nho ở trên và một chữ quốc ngữ nhỏ hơn ở bên dưới để dịch nghĩa. Cho đến giờ tôi nhớ được độc một đôi câu đối của ông tôi là: “Ấm no vui Tết nhờ ơn Đảng; Mạnh khoẻ mừng Xuân chúc Bác Hồ”. Đôi câu đối này nhà tôi cũng treo hai bên bàn thờ. Chính tay ông tôi trang trí cái bàn thờ ấy. Ông nhặt nhạnh các mảnh giấy bạc từ bao thuốc ép cho phẳng lại, sau đó cắt dán thành bốn chữ “TỔ QUỐC TRÊN HẾT” trên nền giấy đỏ treo trên cùng, ngay bên dưới là lá cờ đỏ sao vàng và ảnh Bác Hồ, phía dưới là ban thờ và hai bên là đôi câu đối trên. Khi mới bập bẹ biết đọc, tôi đọc được khẩu hiệu ấy nhưng không hiểu ý nghĩa của hai từ Tổ Quốc, chỉ biết đó là một cái gì đó rất thiêng liêng bởi nó được đặt lên trên tất cả những cái gì còn lại cơ mà.

Về y học, vì còn nhỏ nên tôi không biết mức độ uyên thâm của ông mình thế nào nhưng thỉnh thoảng vẫn thấy ông tôi ngồi kê đơn cho người nhà hoặc những ai có bệnh đến nhờ. Tôi nhớ là hồi đó ông hay cắt thuốc về làm thuốc “tễ”- đại khái như một loại thuốc bổ cho anh em chúng tôi uống. Thuốc bắc cắt về được ông sao, tẩm lại. Sau đó tán thành bột và tẩm một ít mật ong. Tiếp đó ông mua bánh đúc về, đem nghiền ra rồi trộn bột thuốc vào và vê thành những viên nhỏ như hòn bi rồi đem phơi nắng. Những viên thuốc “tễ” đó có vị ngòn ngọt, hăng hắc nhưng nhai kỹ lại thấy thơm thơm, bùi bùi. Bọn tôi cũng chẳng biết công dụng của nó thế nào nhưng cứ nhai như nhai kẹo. Có một dẫn chứng cụ thể nhất về khả năng y học của ông là vụ thằng Quang, em thứ ba của tôi lúc hơn một tuổi bị bệnh “kiết lỵ”, thấy mọi người bảo như thế. Nó đau bụng và cứ nằm lả đi, đưa đi trạm xá người ta bắt kiêng ăn hoàn toàn và tiêm những thứ thuốc thấy nói là rất đắt. Ông tôi thì phản đối nhưng chắc bố tôi tin mấy ông BS, YS hơn nên vẫn nghe theo họ. Đến lúc trạm xá bất lực, đưa nó về thì nó chỉ còn thoi thóp. Việc đầu tiên ông tôi bảo là : “Nấu cho nó bát cháo để nếu có chết cũng được chết no”. Chẳng còn cách nào, mẹ tôi nấu cháo cho nó ăn. Đặt thìa nước cháo vào môi, nó mút ngay và ăn gần hết bát nước cháo. Sau đó ông tôi cắt thuốc và điều trị cho nó theo cách của mình. Chỉ nửa tháng sau nó đã dạy chơi được bình thường.

Còn lý, số chắc ông tôi cũng biết. Trong mớ sổ sách của ông mà tôi tò mò lôi ra xem có tập lá số tử vi của tất cả những người thân trong gia đình bằng chữ Nho và đã dịch ra chữ quốc ngữ được vài cái. Đọc những cái này tôi hơi sờ sợ vì có những từ rất xa lạ với một đứa trẻ 9, 10 tuổi như: Tử Vi, Quan Phù, Tử Phù, Thất Sát, rồi Tuần, Triệt nữa… Tôi cứ liên hệ những từ đó với những thế lực nào đó rất hung ác và kỳ bí mà không dám hỏi. Về lá số của tôi, trong cái khung ở giữa tôi thấy có ghi 2 dòng: hay bị đau mắt và đề phòng nạn sông nước. Đối chiếu lại thì thấy đúng thật. Thuở bé tôi hay đau mắt lắm, nhiều lần sưng húp lên không mở được ra, phải lấy nước muối ấm nhỏ vào mới mở ra được. Còn nạn sông nước thì tôi cũng đã hơn một lần nếm thử. Chỉ tiếc là ông lại không cho biết cuộc đời mình sau này sẽ thế nào (Sau này tìm hiểu về Tử Vi tôi mới biết có một quy tắc là trẻ nhỏ dưới 13 tuổi, các cụ chỉ xem cung Tật Ách). Với các em tôi, sau này tôi nghe mẹ tôi kể lại thì ông cũng đã nói trước: “Cái Minh nếu giữ được đến qua 22 tuổi thì mới ổn, còn từ nay đến lúc ấy nó có thể chết bất cứ lúc nào. Còn thằng Bình cũng không thọ đâu”. Những điều này sau đều ứng nghiệm. 
(Còn nữa)