Dịch thơ Nguyễn Khuyến bài 109

Bài 109

嫠婦行	Ly phụ hành
君不見	Quân bất kiến
里有嫠婦愁獨宿	Lý hữu ly phụ sầu độc túc
營食謀衣日不足	Doanh thực mưu y nhật bất túc
鄰媪見之連饑寒	Lân ảo kiến chi liên cơ hàn
室家使與少年續	Thất gia sử dữ thiếu liên tục
少年强壯嗜欲廣	Thiếu niên cường tráng thị dục quảng
嫠婦疲病筋力衰	Ly phụ bì bệnh cân lực suy
供給使令不相應	Cung cấp sử linh bất tương ứng
縱然見合終必離	Túng nhiên kiến hợp chung tất ly
再醮本為饑寒謀	Tái tiếu bản vi cơ hàn mưu
不免饑寒是可耻	Bất miễn cơ hàn thị khả sỉ
况復不聞婦母言	Huống phục bất văn phụ mẫu ngôn
私奔更為鄰里啚	Tư bôn cánh vị lân lý bỉ
嗟嗟鄰媼何愛嫠	Ta ta lân ảo hà ái ly
爱之則是謀利非	Ái chi tắc thị mưu lợi phi
饑寒只應粟布給	Cơ hàn chỉ ứng túc bố hợp
老大再醮非所宜	Lão đại tái tiều phi sở nghi

Bài hành gái hóa

Chàng chẳng thấy

Trong làng có chị góa chồng buồn bã nằm một mình

Kiếm ăn lo mặc hàng ngày không đủ

Có bà hàng xóm thấy thương cảnh đói rét

Khuyên chi kết tóc với một chàng tuổi trẻ

Chàng tuổi trẻ khỏe mạnh nhiều ham muốn

Chị góa chồng ốm yếu gân sức mỏi mệt

Đáp ứng sao được những đòi hỏi của chàng tuổi trẻ

Dù có sum họp thì sau ắt cũng chia lìa

Tái giá vốn vì sợ đói rét

Thế mà vẫn không tránh khỏi đói rét thì thật xấu hổ

Phương chi chẳng nghe lời mẹ cha

Lén lút theo nhau càng làm cho hàng xóm khinh bỉ

Chao ôi, bà hàng xóm thương chị góa chống làm gì vậy

Thương thì đúng như cách lo giùm như thế thì không đúng

Thương người đói rét chỉ nên cấp chp thóc, vải thôi

Chứ người nhiều tuổi mà khuyên tái giá thì không nên (?)

Nguyễn Khuyễn tự dịch

Chằng biết gái này gái góa (1)

Buồn nằm suông suông cả áo cơm

Khéo thay cái mụ tá ơm (2)

Đem chàng tuổi trẻ ép làm lứa đôi

Chảng tuổi trẻ chơi bời quên nhọc

Gái già này sức vóc được bao?

Muốn sao chiều chẳng được sao

Trước tuy sum họp sau nào được lâu

Lấy chồng vốn nhờ câu ăn mặc

Chẳng ngờ rắng đói rách hổ ngươi

Vốn xưa cha mẹ dặn lời

Tư bôn (3) lại phải kẻ cười người chê

1.     Để đói phó với ảnh hưởng của phong trào sĩ phu cần vương, và để thu phục nhân tâm, thực dân Pháp thông qua tổng đốc Nam Định khi ấy là Vũ Văn Báo, con thày học cũ của Nguyễn Khuyến, mời Nguyễn Khuyến ra làm quan trở lại, nhưng ông một mực chối từ. Bài này tác giả mượn lời gái góa để nói lên chí của mình không muốn trở lại quan trường.

2.     Mụ tá ơm: chỉ người làm mối lái

3.     Tư bôn: Chỉ người con gái trốn nhà đi theo trai.

Đỗ Đình Tuân dịch thơ:

Buồn rầu gái góa nằm trơ

Lo ăn lo mặc vẫn chưa đủ đầy

Có bà hàng xóm thương vay

Tìm chàng tuổi trẻ se dây tấn tần

Chàng thì sức vóc thanh tân

Mụ thì ốm yều còn gân sức nào ?

Muốn sao chiều chẳng được sao

Trước dù sum họp thì sau cũng lìa

Tái giá vốn đã vì đói rét

Đói rét càng hổ mặt thêm thôi

Chẳng nghe cha mẹ dạy lời

Theo trai lén lút kẻ cười người chê

Hỡi bà hàng xóm thương chi

Thương thì cũng được kế thì không xuôi

Cơ hàn cho thóc, vải thôi

Tái hôn lúc tuổi già rồi không hay !

11/12/2014

Đỗ Đình Tuân