Nhất tự vi sư

Ngày xưa, ở Trung Quốc có một nhà thơ nổi tiếng là Trịnh Cốc, tự là Tử Bằng. Ngay từ nhỏ, Trịnh Cốc đã có tư chất thông minh, đọc sách một lần là nhớ. Bảy tuổi đã làm được những ý tứ mới lạ, nếu không muốn nói là xuất chúng. Chỉ vài năm ông đã sáng tác được hàng nghìn bài thơ. Thời ấy, có một nhà sư là Tề Kỷ nổi tiếng thơ hay. Bài vịnh hoa mai (Tảo mai) của ông như sau:

Vạn hủy đồng dục chiết

Cô căn noãn độc hồi

Tiền thôn thẩm tuyết lý

Tạc dạ sổ chi khai.

Nghĩa là: vì băng giá hàng vạn mầm cây cứ theo nhau tàn lụi. Riêng có một gốc cây được hơi ấm làm sống lại , giữa chỗ tuyết rơi dày đặc ở đầu thôn. Đêm hôm qua lại thấy mấy cành mai nở.

Trịnh Cốc nghe bài thơ này bảo rằng: “Trong câu “Tạc dạ sổ chi khai” nên sửa một chữ “sổ” bằng chữ “nhất”. Hoa mai nở ra mấy cành thì còn sớm nữa đâu ? Tham lam mà đưa vào bài thơ mấy cành hoa, sao bằng một nhánh, một bông ?

Một nhánh, “độc nhất, vô nhị” mới giầu sức sống, sự khỏe khoắn bật dậy của thiên nhiên trước sự khắc nghiệt của thời tiết, của tuyết dày. “Quý hồ tinh, bất quý hồ đa”, thơ càng nên thế.

Nghe nói Trịnh cốc sửa từ “sổ” bằng từ “nhất”, Tề Kỷ sung sướng, thán phục, công nhận Trịnh cốc là thầy của mình.

“Nhất tự vi sư” là tâm niệm của học trò nhớ tới công ơn thầy, dù chỉ vẻn vẹn có “một chữ”.  Hơn thế nó nhắc nhở con người phải cầu tiến, khiêm tốn học hỏi người hơn mình. Chả thế mà trong dân gian có câu: “Tam nhân đồng hành tất hữu ngã sư” (Trong ba người cùng đi tất sẽ có một người là thầy của mình). Câu chuyện cũng nhắc nhở đến trách nhiệm của người thầy dạy, dù “nửa chữ hay một chữ”  cũng phải chuẩn xác, vì mình là thầy. Vì vậy phải cẩn trọng về kiến thức  khi truyền đạt cho học sinh để xứng đáng là người thầy.

6/11/2012

Đỗ Đình Tuân
(Sưu tầm)