THƠ LỘC LƯ-XA LUÂN NGŨ BỘ

Mấy năm trước cũng có người hỏi tôi về THƠ LỘC LƯ, nhưng chưa tiếp xúc nên tôi cũng chưa biết gì về loại thơ này. Nay tham khảo trên mạng thì mới biết đây là một lối chơi thơ Đường luật của người Việt Nam, phát triển từ một bài thơ gốc thành một chùm 5 bài thơ. Tên thể loại thơ mà gọi là “THƠ LỘC LƯ” (thơ con lừa, con lộc hay con nai, con hươu) thì chưa rõ nghĩa lắm. Nhưng gọi là “XA LUÂN NGŨ BỘ” thì rõ nghĩa hơn. Vì “XA LUÂN NGŨ BỘ” có nghĩa là “BÁNH XE QUAY NĂM VÒNG”. Có hai kiểu phát triển chính là:

Kiểu thứ nhất: Giữ nguyên câu thơ mang vần thứ nhất, rồi lần lượt chuyển vị trí câu này xuống các câu mang vần thứ 2,thứ 4, thứ 6, và thứ 8. Chuyển xong một vòng như thế thì ta được một chùm thơ gồm 5 bài bát cú Đường luật. Cả chùm 5 bài ấy gọi là XA LUÂN NGŨ BỘ

Kiểu thứ hai: Chỉ thay đổi vị trí của 5 chữ mang vần trong bài thơ gốc thôi, chứ không giữ nguyên một câu thơ như kiểu thứ nhất. Nhưng ở loại này thì phải giữ nguyên chữ mang vần. Cụ thể là như sau:

Bài 1 vị trí các chữ mang vần được sắp xếp theo trật tự: 1-2-3-4-5

Bài 2 phải theo trật tự: 2-1-3-4-5

Bài 3 phải theo trật tự: 2-3-1-4-5

Bài 4 phải theo trật tự: 2-3-4-1-5

Bài 5 phải theo trật tự: 2-3-4-5-1

Ngoài ra trong 5 bài ấy không được dùng lại những chữ đã dùng ở bài trước (trừ trường hợp là những chữ cùng âm nhưng khác nghĩa)

Cả năm bài phải có chung một chủ đề (ý chung) hoặc trong cùng một mạch chuyện.

Dưới đây, tôi mạnh dạn vận dụng những yêu cầu này, bằng một sáng tác cụ thể. Tôi lấy từ một bài thơ gốc của tôi là bàiVào hè, sáng tác từ những năm trước, nay phát triển thành một chùm thơ XA LUÂN NGŨ BỘ 5 bài theo kiểu thứ nhất.

Còn kiểu thứ hai thì xin khất vào một dịp khác sau. Xin trân trọng:

Vào hè

1
Cây cối um tùm xanh tiếng ve
Hoa cau trước cửa trắng bông xòe
Mẫu đơn đỏ ngọn tươi roi rói
Bóng nước toòng teeng đỏ lập lòe
Bên cổng đăng tiêu đeo nụ biếc
Trước vườn xiêm thái nắng vàng hoe
Mầu tươi sắc thắm no đầy mắt
Nhìn ngắm trong lòng thấy khỏe khoe ?

2
Lá sen lá súng nở bung tòe
Cây cối um tùm xanh tiếng ve
Cu gáy gù nhau trên khóm trúc
Nồm nam thổi lại thoảng bên hè
Con tằm nhả kén tơ vàng óng
Đõ mật đầy ong đỗ nặc nè
Thiếu nữ mấy cô đi dạo phố
Áo dài tha thướt ngực tròn xoe.

3
Màu trắng đằng đông nứt một khe
Mặt trời chưa mọc mới ho he
Sao thưa nhấp nháy chân trời sáng
Cây cối um tùm xanh tiếng ve
Chim cuốc gọi bầy kêu luốc cuốc
Gà choai tập gáy cất te te
Sớm mai làng xóm lo mùa vụ
Í ới gọi nhau rộn sớm hè.

4
Con trâu cầy mệt thở phè phè
Tháo óng ông cầy thả đó nghe
Bà vợ đưa cơm mang lỉnh kỉnh
Ông cầy hút thuốc rít re re…
Mặt trời đứng đỉnh nom tròn bóng
Cây cối um tùm xanh tiếng ve
Bà xã đưa cơm về tới xóm
Vườn sau rộn rã tiếng chim chòe

5
Xuống núi mặt trời đã khuất che
Hoàng hôn dần xẫm bóng hàng tre
Khói chiều các bếp lên nghi ngút
Nhuộm nắng mây bông hóa đỏ khè
Bọn trẻ chăn trâu tìm bãi tắm
Mấy bà tát nước đắp bờ be
Nghé con nhớn nhác kêu tìm mẹ
Cây cối um tùm xanh tiếng ve.

18/09/2017
Đỗ Đình Tuân