Nguyễn Công Trứ “chơi” câu đối tết

 Đã sang tuổi “tam thập nhi lập” mà Nguyễn Công Trứ vẫn là “Bạch diện thư sinh”!Thêm một Tết lại đến, nhà nghèo không có tiền, nợ đáo hạn chưa biết lấy gì để trả, nhưng chàng thư sinh họ Nguyễn vẫn bảo vợ đi chợ sắm sửa ít món gì đó gọi là, còn tự mình quét dọn, trang trí nhà cửa cho có không khí Tết.
Đầu tiên chàng viết một đôi câu đối Nôm bằng chữ lớn trên tờ giấy đỏ: 

 
- Bầu một cái lăn chiêng, mặc sức tam dương khai thái;
- Nhà ba gian bỏ trống, tha hồ ngũ phúc lâm môn. 

 
Tiếp đó chàng lại soạn một đôi câu đối bằng chữ Hán:

 
- Tuế phùng Xuân, tân cảnh, tân thiều, tân vũ lộ;
- Thời hành Hạ, cựu bang, cựu điển, cựu xa thư.

 
Nghĩa là:
- Năm vừa gặp mùa Xuân, cảnh sắc mới, thiều quang mới,mưa móc mới;
- Thời vẫn theo nhà Hạ, nước non xưa, điển chế xưa, sách vở xưa.
 

Dán xong hai câu đối, chàng lấy đàn ra gảy chơi để vui cửa vui nhà. Mấy người hàng xóm đi ngang qua nghe tiếng đàn, ghé vào nghe và hỏi thăm tình hình sắm sửa tết nhất của chàng. Đầu xứ Trứ lấy chai rượu con rót mời mọi người rồi chỉ quanh bếp còn trống trơn và hóm hỉnh đọc như phân bua:

 
- Tết có cóc gì đâu, uống vài be củ tỏi
- Nợ còn ư­ơng ra đó, nói ba chuyện cà riềng !
 

Sáng ngày mùng một Tết, chàng Đầu xứ khoan thai làm lễ cúng Nguyên Đán rồi cùng bạn bè người thân uống một bữa say s­ưa, và tức cảnh làm thêm hai câu đối nữa: 

 
- Chiều ba mươi công nợ rối Nhâm Thìn, những muốn mười năm dồn lại một;
- Sáng mùng một rượu chè tràn Quý Tị, trông cho ba bữa hóa ra mười.

 
Mọi người tấm tắc khen hay, bàn tán một hồi lâu, nhưng cũng có người ngậm ngùi than:
- Nhưng cám cảnh bà con mình lắm, cái mơ ước hão huyền ấy bao giờ mà có được đây! Ông Đầu xứ làm một câu nào cho khí thế hơn đi!
Đầu xứ Trứ nghiêng đầu nhìn người vừa nói, lẳng lặng lấy thêm tờ giấy đỏ, phóng bút viết luôn:

 
- Chiều ba mươi công nợ tít mù, co cẳng đạp thằng bần ra cửa; - Sáng mồng một rượu chè tuý luý, giơ tay bồng ông Phúc vào nhà!
 

Nhưng muốn co cẳng đạp thằng Bần ra cửa đâu phải dễ, nói chi định bồng ông Phúc vào nhà!
Để đạt được ý nguyện ấy, không thể rong chơi tràn quý tị được. Qua mấy ngày Xuân tạm thời “xả láng” với vài be củ tỏi, ba chuyện cà riềng rồi, chàng Nho sinh Nguyễn Công Trứ lại vừa đi dạy học kiếm tiền độ nhật, vừa kiên trì sôi kinh nấu sử­ quyết trang trả món nợ th­ư trái cho phỉ chí tang bồng. Nhưng học thì học, chàng vẫn không quên tự trào bằng một đôi câu đối ngông nghênh mà ra nước mắt:

 
- Anh em ơi! Đã băm mấy tuổi rồi, khắp Đông Tây Nam Bắc bốn phương trời, đâu cũng lừng danh công tử xác;  

- Trời đất nhẽ! Quyết một phen nầy nữa, xếp cung kiếm cầm thi vào một túi, làm cho nổi tiếng trượng phu kềnh!
2/1/2012
Đỗ Đình Tuân

(Sưu tầm)