Bài 101
Kỳ lân mộ
騏麟墓
|
Kỳ lân mộ
|
河北道中五尺豐碑當大路
|
Hà Bắc đạo trung ngũ xích phong bi đương đại lộ
|
中有楷字大書騏麟墓
|
Trung hữu khải tự đại thư kỳ lân mộ
|
道傍故老為余言
|
Đạo bàng cố lão vị dư ngôn
|
永樂四年貢麟道死喪此土
|
Vĩnh Lạc 1 tứ
niên cống lân 2 đạo tử táng thử
thổ
|
官命立碑用存故
|
Quan mệnh lập bi dụng tồn cố
|
此事迄今已經古
|
Thử sự hất kim dĩ kinh cổ
|
但見官道蕩蕩無丘陵
|
Đãn kiến quan đạo đãng đãng vô khâu lăng
|
其旁不封亦不樹
|
Kỳ bàng bất phong diệc bất thụ
|
片石傾欺苔蘚蔓
|
Phiến thạch khuynh khi đài tiển man
|
淒風朝吹暮苦雨
|
Thê phong triêu xuy mộ khổ vũ
|
吁嗟麟兮何由睹
|
Hu ta lân hề hà
do đổ
|
吁嗟麟兮天上祥
|
Hu ta lân hề thiên thượng tường
|
骨肉委之虫蛾蠹
|
Cốt nhục ủy chi trùng nghĩ đố
|
麟兮麟兮爾何苦
|
Lân hề lân hề nhĩ hà khổ
|
何況燕棣何如人
|
Hà huống Yên Đệ hà như nhân
|
奪姪自立非仁君
|
Đoạt điệt tự lập phi nhân quân
|
暴怒一逞夷十族
|
Bạo nộ nhất sính di thập tộc
|
大棒巨鑊烹忠臣
|
Đại bổng cự hoạch phanh trung
thần 3
|
五年所殺百餘萬
|
Ngũ niên sở sát bách dư vạn
4
|
白骨成山地血殷
|
Bạch cốt thành sơn địa huyết an
|
麟兮果為此人出
|
Lân hề quả vị thử nhân xuất
|
大是妖物何足珍
|
Đại thị yêu vật hà túc trân
|
或是爾生不忍見殺戮
|
Hoặc thị nhĩ sinh bất nhẫn kiến sát lục
|
先就此地捐其身
|
Tiên tựu thử địa quyên kỳ thân
|
吁嗟仁獸兮騏麟
|
Hu ta nhân thú hề kỳ lân
|
於世不見以為祥
|
Ư thế bất kiến dĩ vi tường
|
見之不過同犬羊
|
Kiến chi bất quá đồng khuyển dương
|
若道能為聖人出
|
Nhược đạo năng vị thánh nhân xuất
|
當世何不南遊翔
|
Đương thế hà bất nam du tường
5.
|
Dịch thơ: Mộ Kỳ lân
Hà Bắc có tấm bia to
Chữ khải ghi rõ là “Mồ kỳ lân”
Bên đường ông lão kể rằng
Tứ niên Vĩnh Lạc cống lân có người
Ngang đường lân chết mất toi
Nên đành mai táng ở nơi đất này
Mệnh quan phải dựng bia ngay
Để ghi lại sự kiện này về sau
Bây giờ không thấy mồ đâu
Tấm bia nghiêng đổ và rêu mọc đầy
Bên mồ không có cỏ cây
Sớm chiều gió thổi mưa bay lạnh lùng
Lân ơi lân có biết không
Điềm lành chưa thấy, thịt xương kiến bò
Lân ơi rõ khổ lân chưa
Cướp ngôi của cháu rõ là phi nhân
Còn tru di bậc trung thần
Năm năm tàn sát hàng trăm vạn người
Máu sông xương núi một thời
Rõ là điềm ác lân ơi lành gì
Người đời chưa rõ nên mê
Thực ra chỉ sánh chó dê cùng loài
Nước Nam thời đó vua tài
Sao không sang đó du chơi cho tường ?
Đỗ Đình Tuân
(dịch thơ)
Chú thích
1. Vĩnh Lạc, Yên Ðệ: Yên Ðệ, con
thứ sáu của Minh Thái Tổ 明太祖
(1368-1398), đã cướp ngôi của cháu là Minh Huệ Ðế 明惠帝 (1399-1402), tự lập lên làm vua Minh Thành Tổ 明成祖, niên hiệu Vĩnh Lạc 永樂 (1403-1424). Ðại thần Phương
Hiếu Nhụ chống lệnh không chịu thảo chiếu cho Yên Ðệ lên ngôi, bị đánh tan xác,
cả mười họ bị tru di.
2. Con kỳ lân đem dâng vua. Kỳ là
con đực, Lân là con cái, gọi chung là kỳ lân. Theo sách cổ. kỳ lân là giống
linh thú, không giẫm lên vật sống, không bẻ cành cây tươi, nên gọi là giống thú
có nhân, chỉ khi nào có thánh nhân thì kỳ lân mới xuất hiện. Do đó kỳ lân là
điềm lành báo hiệu thời thịnh trị.
3. Yên Vương Đệ là Chú Minh Huệ Đế
(1399-1402) cướp ngôi cháu làm vua, gọi là Minh Thành Tổ. Y sai đại thần là
Phương Hiếu Nhụ thảo chiếu lên ngôi. Hiếu Nhụ viết bốn chữ lớn "Yên tặc
thoán vị" (giặc Yên cướp ngôi) rồi ném bút nói: "Chết thì
chết, chiếu không thảo". Đệ giận bảo: "Không nghĩ đến chín họ
sao ?" (chín họ là tổ, cố, ông, cha, bản thân, và con cháu chút chít).
Nhụ giận bảo: "Dù giết mười họ ta cũng không sợ". Tức thì Đệ
cho đánh tan xác và phanh thây Hiếu Nhụ rồi bắt các học trò ông quy làm một họ,
cộng thành mười, đem giết hết.
4. Minh Thành Tổ là một tên vua
bạo tàn, thích gây chiến để mở rộng đất đai, như Nguyễn Trãi đã nói nhiều lần
trong các bứa thư ở tập Quân trung từ mệnh. Chính Minh THành Tổ đã đã
xâm lược nước Việt, vơ vét vàng bạc, giết hại nhân dân, lại bắt hàng vạn đinh
tráng, phụ nữ và nhi đồng giải về Trung Quốc, làm nô lệ và xây đắp thành Bắc
Kinh để dời kinh đô lên đó.
5. Thời kỳ đó, ở nước ta, Bình
Ðịnh Vương Lê Lợi cùng Nguyễn Trãi khởi nghĩa chiến thắng quân Minh
(1418-1427). Nguyễn Du mượn cái chết của con kỳ lân để nói lên lòng căm giận
của mình đối với tên bạo chúa ấy. Trước ông trừ Nguyễn Trãi, ít có tác giả Việt
Nam
nói rõ tội ác của Minh Thành Tổ, thậm chí có người còn theo sử gia phong kiến
Trung Quốc cho hắn là vị vua anh hùng.
27/7/2014
Đỗ Đình Tuân
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét