Chí Linh phong vật chí (tiếp theo)

THƠ BÁT CỔ VÀ NGŨ NGÔN VỀ CHÍ LINH

 (Kỳ 2)

 

3. Dược lĩnh cổ viên

(Vườn cũ núi Dược Sơn)

Dịch âm:

Bạch Đằng giang khẩu độ thiên sưu

Thanh lĩnh lâm viên lưu nhất thốc

Bán thị khê tuyền bán thị sơn

Kiêm hữu ngư tiều kiêm hữu mục

Chủ nhân dĩ tại nguyên trần sử

Thùy vị Thiên Nam quốc chí độc

Vạn cổ dư uy ⁽¹⁾ nhân kiến văn

Viên lâm phong hạc viên lâm mộc

 

Dịch nghĩa:

Cửa sông Bạch Đằng đậu ngàn con tầu

Núi xanh rừng cây thành một chòm chụm lại

Nửa là khe núi nửa là núi non

Gồm có thú đánh cá, kiếm củi và chăn trâu

Chủ nhân đã ghi chép ở sử nhà Trần

Ai bảo phải đọc sách Thiên Nam quốc chí

Dư uy muôn thuở người thường nghe thấy

Gió hạc ⁽²⁾ ở vườn rừng cây ở vườn rừng.

 

Tạm dịch thơ :

Bạch Đằng cửa bể đậu ngàn tầu

Vườn cũ Dược Sơn tiếng để lâu

Cảnh có suối khe và có núi

Thú vui tiều mục thú vui câu

Chủ nhân dù đã xa từ trước

Quốc sử vẫn còn để mãi sau

Muôn thuở uy thiêng còn phảng phất

Vườn cây gió hạc khiếp quân Tầu.

4.Nhạn Loan cổ độ

(Bến đò cũ ở Nhạn Loan)

Dịch âm :

Quy trảo nga mao vân thủy lộ

Tướng quân thán phiệt thành danh độ

Ngư lang thùy điếu địch nga nhàn

Chu tử tế nhân thoa lạp cổ

Giang trung quang cảnh thường như tư

Minh nguyệt thanh thu kim kỷ độ

Khách thuyền nhàn phiếm cổ giang thu

Truy cứu tiền triều nhất kỳ ngộ.

 

Dịch nghĩa:

Móng rùa lông ngỗng ⁽³⁾ theo đường thủy

Bè than của tướng quân ⁽⁴⁾ thành bến đò danh tiếng

Ông chài buông câu ca sáo thanh nhàn

Chú lái chở đò nón tơi cũ kỹ

Quang cảnh dòng sông vẫn như thế mãi

Gió trăng mùa thu nay bao lâu rồi

Thuyền khách dạo chơi với con sông xưa

Còn nhớ cuộc kỳ ngộ ⁽⁵⁾ của đời Trần trước.

 

Tạm dịch thơ:

Móng rùa lông ngỗng chuyện khôn bàn

Danh tiếng còn truyền bến Nhạn Loan

Chú lái chở đò tơi nón rách

Ông chài câu cá sáo ca vang

Cảnh xưa sông nước coi như hệt

Thu trước gió trăng thú vẫn nhàn

Thuyền khách dạo chơi trên bến cũ

Duyên may gặp gỡ buổi lầm than.

5. Thượng tể cổ trạch

(Nhà cổ của quan Tể tướng)

Dịch âm:

Ngã huyện hà chi bắc

Hà đông trại chi tê (tây)

Tích nhân cư đỉnh nại

Kim nhật lưu sơn khê

Hạnh hạnh bang thạch xuyên

Lan phàm kháo nhạn đê

Thôn ông tầm ngã đạo

Thạch tích cố môn khê.

 

Dịch nghĩa:

Huyện ta về phía bắc sông lớn

Phía tây trại ở phía đông sông lớn

Người trước ở chỗ đỉnh lại ⁽⁶⁾

Ngày nay về ở nơi núi khe ⁽⁷⁾

Cây hạnh mộc xuyên bên khe đá

Buồm lan dựa ở mé bờ sông

Ông già trong xóm tìm ta nói

Dấu cổ ở khe nước cổng cũ.

 

Dịch thơ:

Phía bắc sông trong huyện

Phía tây trại Hà đông

Ngày nay là ẩn khách

Ngày xưa ấy tướng công

Gốc hạnh xuyên khe đá

Buồm lan dựa bờ sông

Lạch khe bên cổng cũ

Được nghe truyện thôn ông.

6. Phao Sơn Cổ Thành

(Thành cổ trên núi Phao Sơn)

Dịch âm:

Minh Hồ trì đấu nhật

Lê Mạc chiến tranh thu

Nam độ Vĩnh lạc tự

Đông hoàn Khánh Hựu tu

Chí kim giai trần tích

Thử địa nhất danh tu

Cảm khái trùng đăng diểu

Cao sơn dữ thủy lưu.

 

Dịch nghĩa:

Ngày nhà Hồ nhà Minh chống nhau

Buổi nhà Lê nhà mạc đánh nhau

Sang phía nam dựng chùa Vĩnh Lạc

Về phía đông sửa chùa Khánh Hựu

Đến bây giờ đều thành dấu vết cũ

Ở chốn này là một nơi danh thắng

Cảm thái thay khi lên trông ngắm

Núi cao với dòng sông chảy xuôi

 

Dịch thơ:

Ngày Hồ Minh chống cự

Buổi Lê Mạc chiến tranh

Nam Vĩnh Lạc xây đựng

Đông Khánh Hựu hoàn thành

Ngày nay thành cổ tích

Đất ấy thật vang danh

Cảm khái khi lên ngắm

Nước biếc với non xanh.

7. Vân tiên cổ động

(Động cổ của Vân Tiên)

Dịch âm :

Huyền Thiên nhất luyện đan

Thiên cổ thành danh san

Danh san kim bất cải

Đan lô tích dĩ hàn

Lưu quang cổ điện thất

Băng Hồ cố điển san

Nham hạ tuyền thanh ẩn

Động lý thảo hoa nhàn

Thương thương tùng não nộn

Tạc tạc thạch toàn ngoan

Tiều thán phi quang dị

Phạm đăng tục diệm nan

Trần thế oanh tương lão

Vân Tiên hạc bất hoàn

Vi phỏng cao nhân tích

Lý xỉ cập tầng man

Sơn thần tăng tịch mịch

Thu hứng khách bàn hoàn

Thôn ông tương đối thoại

Giang sơn nhãn giới khoan.

 

Dịch nghĩa:

Ông Huyền Thiên luyện thuốc tiên

Ngàn thu thành núi có danh tiếng

Núi có danh tiếng nay vẫn không thay đổi

Thuốc tiên xưa đã vắng ngắt rồi

Điện Lư Quang xưa đã mất

Thơ Băng Hồ nay còn ghi

Dưới suối nước chảy réo

Trong động hoa cỏ lặng lẽ

Xanh xanh cây tùng già đổi lá

Chơm chởm hòn đá chót vót

Than củi sáng bay lấp loáng

Đèn chùa ánh sáng lờ mờ

Cõi trần chim oanh sắp già

Động Vân chim hạc chẳng về

Muốn hỏi di tích bậc cao nhân

Guốc dép leo chéo trên tầng núi

Núi thẳm càng thêm vắng vẻ

Hứng thú để khách bàn hoàn

Cùng thôn ông hỏi chuyện

Mắt nhìn non nước mênh mang.

 

Dịch thơ

Huyền Thiên từ luyện đan

Muôn thuở thành danh san ⁽⁸⁾

Danh san vẫn còn lại

Lò luyện thuốc đã tàn

Điện Lưu Quang dù mất

Thơ Băng Hồ còn vang

Dưới đèo tiếng suối gấp

Trong động cỏ hoa nhàn

Thông non già xanh ngắt

Đá chót vót ngút ngàn

Than tiều bay nhấp nhoáng

Đèn chùa ánh mơ màng

Cõi trần oanh đã lão

Động Vân hạc chẳng hoàn

Chân guốc cứ leo trên núi sâu cảnh lặng lẽ

Hứng thú khách bàn hoàn

Cùng thôn ông  ⁽⁹⁾ trò chuyện

Non nước tứ mênh mang.

8. Tinh Phi cổ tháp

(Tháp cổ của bà Tinh Phi)

Dịch âm :

Ngọc chủ triết cao chi

Kính nhan lưu trí tháp

Tòng thử cổ giang sơn

Chí kim cổ minh giáp

Hoa thảo tự tạ khai

Ngư tiều tương đối đáp

Sơn sắc chính thang thương

Thu thanh hà tiêu táp.

 

Dịch nghĩa:

Tay ngọc bẻ cành cao

Mặt gương còn in tháp cổ

Từ đây non nước ngày xưa

Bây giờ cỏ mọc rậm rạp

Hoa cỏ mặc ý nở tàn

Ngư tiều cùng nhau đối đáp ⁽¹⁰⁾

Sắc núi vẫn xanh xanh

Gió thu nghe xào xạc.

 

Dịch thơ:

Tay ngọc vin cành cao

Mặt gương in ngọn tháp

Từ đó nước non xưa

Mấy phen nay đổi khác

Có hoa tự nở tàn

Ngư tiều cùng đối đáp

Sắc núi vẫn xanh xanh

Gió thu nghe xào xạc.

(Bài này với bài Thượng Tể cổ trạch do ông giám sinh Trần Trọng Tích, xã Dục Kỳ huyện Thanh Lâm soạn)

Ghi chú

(1).Dư uy: oai phong còn lại

(2).Gió hạc: gió rít hạc kêu, quân định trốn chạy tưởng là quân thật càng khiếp sợ. Ở đây có ý nói quân của Hưng Đạo thanh thế lừng lẫy quân Nguyên khiếp vía.

(3).Móng rùa lông ngỗng: xem bài miếu nỏ thần ở dưới (phần sau)sẽ rõ.

(4).Tướng quân: tức là Trần Khánh Dư

(5).Kỳ ngộ: gặp gỡ lạ thường. Trần Khánh Dư đã bị cách chức, phải làm nghề đốn củi bán than ở bến đò Nhạn Loan rất vất vả. Sau gặp vua nhà Trần ở chốn này lại được vua với vào chầu và phục chức cũ, làm nhiều chiến công  oanh liệt thành người danh tướng.

(6).Đỉnh lại: xanh vạc, nghĩa bóng là nhà quan sang.

(7).Núi khe: nơi ở của người ẩn dật, cảnh u tịch thanh nhã.

(8)Danh sơn: núi có tiếng.

(9).Thôn ông: ông già trong thôn

(10) Ngư tiều cùng đối đáp: Ngư (người câu cá, hoặc chài lưới), tiều (người đốn củi)

9/2/2014

Đỗ Đình Tuân