Đọc Quốc âm thi tập (4)

Bản chép chữ nôm các bài thơ:

19. Ngôn chí 18

Thương lang mấy khóm ¹ một thuyền câu

Cảnh lạ đêm thanh hứng bởi đâu

Nguyệt mọc đầu non kình ² dõi tiếng

Khói tan mặt nước thẩn ³ không lầu

Giang sơn dạm ⁴ được đồ hai bức

Thế giới đông nên ngọc một bầu

Ta ắt lòng bằng Văn Chính ⁵ nữa

Vui xưa chẳng quản đeo âu.

1. Khóm : đám

2. Kình : cá kình

3. Thẩn : loài thủy tộc thở hơi ra thành hình lâu đài thành quách.

4. Dạm : vẽ phác

5. Văn Chính : tên thụy (tên sau khi chết mới đặt) của Phạm Trọng Yêm, sống ở thế kỷ XI (đời Tống). Phạm Trọng Yêm tác giả của câu nói nổi tiếng : « Tiên thiên hạ chi ưu nhi ưu, hậu thiên hạ chi lạc nhi lạc »(Lo trước cái lo của thiên hạ, vui sau cái vui của thiên hạ. Người Việt thường nói gọn « lo trước thiên hạ, vui sau thiên hạ ».

20. Ngôn chí 19

Nẻo ¹ có ăn thì có lo

Chẳng bằng cài cửa ngày pho pho

Ngày nhàn mở quyển xem Chu dịch ²

Đêm vắng tìm mai bạn Lão Bô ³

Đã biết cửa quyền nhiều hiểm hóc

Cho hay đường lợi cực quanh co

Tuồng ni cốc được bề hơn thiệt

Chớ dễ bằng ai đắn mấy đo.

1. Nẻo: có thể hiểu là nếu

2. Chu dịch: kinh dịch

3. Lão Bô (967-1028) nhà thơ đời Tống, sống một mình trên Cô Sơn, làm bạn với mai và hạc “mai thê hạc tử” (mai là vợ hạc là con), suốt đời không ra làm quan, sở trường và nổi tiếng về thơ vịnh mai.

21. Ngôn chí 20

Dấu người đi la đá ¹ mòn

Đường hoa vướng vất trúc luồn

Cửa song dãi xâm hơi nắng

Tiếng vượn vang kêu cách non

Cây rợp tán che am mát

Đìa thanh nguyệt hiện bóng tròn

Rùa nằm hcj lẩn nên bầu bạn

Ủ ấp cùng ta làm cái con.

1. La đá: đá. Có bản phiên là “là đá”

22. Ngôn chí 21

Chẳng hay rắp rắp đã bốn mươi

Ngày tháng bằng thoi một phút cười

Thế sự người no ổi tiết bẩy

Nhân tình ai ỏ cuc mồng mười

Thuyền chèo đêm nguyệt sông biếc

Cây đến ngày xuân lá tươi

Phú quý chẳng tham thanh tựa nước

Lòng nào vạy vọ hơi hơi.

Vạy vọ: không ngay thẳng

23. Mạn thuật 1

Ngày tháng kê khoai những sản hằng

Tường đào ngõ mận ¹ ngại thung thăng

Đạo ta cậy bởi chân non khỏe

Lòng thế tin chi mặt nước bằng

Đìa cỏ được câu ngâm gió

Hiên mai cầm chén hỏi trăng

Thề cùng vượn hạc trong hai ấy

Thấy có ai han ² chớ đãi đằng.

1. Tường đào ngõ mận: Địch Nhân Kiệt, tể tướng đời Đường, nổi tiếng là người không sợ quyền uy của Võ Tắc Thiên, và là người đã tiến cử nhiều hiền tài. Thời ấy người đời có câu “Thiên hạ đào lý tất tại công môn” (Người tài trong thiên hạ ắt ở trong cửa nhà ông). Tường đào ngõ mận chỉ nơi nhyân tài họp tụ hội, tức chốn triều đình, chốn cửa quan nơi quyền quý.

2. han: hỏi

24. Mạn thuật 2

Ngẫm ngọt ¹ sơn lâm lẫn thị triều

Nào đâu là chẳng đất Đường Nghiêu ²

Người tham phú quý người hằng trọng

Ta được thanh nhàn ta xá yêu ³

Nô bộc ắt còn hi dặng quất

Thất gia chẳng quản một con lều

Miễn là tiêu sái qua ngày tháng

Lộc được bao nhiêu ăn bấy nhiêu.

1.Ngẫm ngọt : Trần Văn Giáp (TVG) phiên là ngẫm ngợi, ĐDA phiên là ngẫm ngọt, đều có thể hiểu là ngẫm nghĩ.

2.Đường Nghiêu : chỉ vua Nghiêu (họ Đào Đường)

3.Ta xá yêu : ta hãy yêu

27/08/2015

Đỗ Đình Tuân