Đọc Quốc âm thi tập 5

Bản chép chữ nôm các bài thơ:

25. Mạn thuật 3

Có mống ¹ tự nhiên lại có cây

Sự làm vướng vắt ắt còn chầy

Thủy chung mỗ vật đều nhờ chúa

Động tĩnh nào ai chẳng bởi thầy

Hỉ nộ cương nhu tuy đã có

Nghĩa nhân lễ trí mựa cho khuây

Hay văn hay vũ thì dùng đến

Chẳng đã khôn ngay khéo đầy.²

1. Mống: mầm mống,

2. Chẳng đã khôn ngay khéo đầy: ý tương tự câu: “ Khôn ngoan chẳng lọ thật thà / Lường thưng tráo đấu chẳng qua đông đầy

26. Mạn thuật 4

Đủng đỉnh chiều hôm dắt tay

Trong thế giới phút chim bay

Non cao non thấp mây thuộc

Cây cứng cây mềm gió hay

Nước mấy trăm thu còn vậy

Nguyệt bao nhiêu tháng nhẫn ¹ nay

Ngoài chưng mọi chốn đều thông hết

Bui một lòng người cực hiểm thay.

1. Nhẫn: cho đến, đến

27. Mạn thuật 5

Sơn thủy nhàn chơi phận khó khăn

Cửa quyền hiểm hóc ngại xung xăn ¹

Say minh nguyệt chè ba chén

Địch thanh phong lều một căn

Ngỏ cửa nho chờ khách đến

Trồng cây đức để con ăn

Được thua phú quý dầu thiên mệnh

Chen chúc ² làm chi cho nhọc nhằn.

1. Xung xăn: Trần Văn Giáp (TVG) phiên là “chôn chân” Bùi Văn Nguyên(BVN) phiên là chồn chân (chầu chực, quỵ lụy) ĐDA phiên là chon chăn. Nhưng nếu phiên được là “chen chân” thì rõ nghĩa hơn ?

2. Chen chúc: ĐDA phiên là chen chóc

28. Mạn thuật 6

Đường thông ¹  thuở chống một cầy

Sự thế bao nhiêu vẫn ² đã khuây

Bả ³ cái trúc hòng phân suối

Quét com am để chưa mây

Đìa tham nguyệt hiện chăng buông cá

Rừng tiếc chim về ngại phát cây

Dầu bụt dầu tiên ai kẻ hỏi

Ông này đã có thú ông này.

1.Đường thông: Đường trồng thông, đường trong rứng thông, cảnh Côn Sơn nơi Nguyễn Trãi ở ẩn.

2.Vẫn: Trần Văn Giáp(TVG). Bùi Văn Nguyên (BVN) phiên là “vuỗn”. Vũ Văn Kính phiên là “vưỡn” đều là “vẫn” nhưng phiên “vuỗn” hoặc “vưỡn” thì cổ hơn

3. Bả: ĐDA, BVN, VVK phiên là “bẻ”

29. Mạn thuật 7

Ở chớ nề hay ¹ học cổ nhân

Lánh mình cho khỏi áng phong trần

Chim kêu cá lội yên đòi phận ²

Câu quạnh cày nhàn ³ dưỡng mỗ thân ⁴

Nhà ngặt túi không tiền mầu tử ⁵

Tật nhiều thuốc biết vị quân thần ⁶

Ấy còn lẳng đẳng làm chi nữa

Sá tiếc mình chơi áng thủy vân.

1. Ở chớ nề hay: xuất xứ từ câu “cư vô cầu an” trích từ câu “Quân tử thực vô cầu bão cư vô cầu an” (Người quân tử ăn chẳng cầu no, ở chẳng cầu yên - Học nhi-Luận ngữ)

2. Yên đòi phận: yên theo phận mình

3. Câu quạnh cầy nhàn: ý tương tự câu thơ chữ Hán của Nguyễn Trãi “Bản thị canh nhàn điếu tịch nhân” (bài: Đề Từ trọng phủ canh ẩn đường)

4. Dưỡng mỗ thân: ĐDA phiên là “dưỡng mấy thân” và chú là  “dưỡng lấy thân”

5. Tiền mẫu tử: tiền mẹ tiền con, tiền lớn tiền nhỏ tương tự câu cửa miệng “đồng cái đồng con”

6. Vị quân thần: đông ychia các vị thuốc thành 4 loại “Quân, Thần, Tá, Sứ” quân: là vị chủ yếu, thần: là vị thứ hai, tá: là vị giúp cho vị chủ yếu, sứ: là vị dẫn thuốc.

30. Mạn thuật 8

Chân chăng lọt đến cửa vương hầu

Ấy tuổi nào thay đã bạc đầu

Liệu cửa nhà xem bằng quán khách

Đem công danh đổi lấy cần câu

Thân đà hết lụy thân nên nhẹ

Bụt ấy là lòng ¹ bụt há cầu ²

Bui ³ một quân thân ơn cực nặng

Tơ hào chưa báo hãy còn âu.

1.Bụt ấy là lòng: dịch chữ trong kinh Phật “Phật tức tâm”

2.Bụt há cầu: Bụt đã ở trong lòng thì không phải cầu ở đâu nữa mới thấy bụt

3.Bui: duy chỉ có

28/08/2015

Đỗ Đình Tuân