NGÔI ĐỀN THỜ LIỆT SĨ CỔ NHẤT Ở CHÍ LINH

Dân địa phương vẫn gọi là Nghè Cao San. Ngôi nghè thuộc thôn Hòa Bình, xã Cổ Thành, thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương. Dân làng và khách thập phương đến thăm quan dự hội hàng năm vẫn thành kính khói hương nhưng ít ai biết rằng thực chất đây là một ngôi đền thờ liệt sĩ cổ nhất ở Chí Linh
      Dân địa phương thường kể lại truyền thuyết về ngôi nghè ấy, tinh thần tóm tắt như sau: Khi Cao Sơn Đại Vương, cầm quân đi đánh giặc Đông Di (?) đến địa phận thôn Chí Linh, ngài đồn trú ba quân giữa cánh đồng để tuyển thêm quân lính,. Tại bản xá, có hai anh em nhà kia, khôi ngô tuấn tủ, dũng lược hơn người, bèn ra ứng thí. Kết quả là cả hai anh em đều trúng tuyển và được Cao Sơn Đại Vương cử làm tướng tiên phong. Trước khi ra trận, Cao Sơn Đại vương có hỏi nguyện vọng của hai chàng trai, hai chàng thưa rằng: Chúng tôi dốc lòng theo Đại vương giết giặc quyết không sợ hiểm nguy không tiếc máu xương. Nếu chẳng may mà chết chỉ xin với Đại vương được đem thi thể về chôn tại quê nhà.
      Trong trận chiến, hai anh em chàng trai đã chiến đấu vô cùng quả cảm và anh dũng hi sinh. Thể theo nguyện vọng của hai chàng trai, Cao Sơn Đại Vương đã mang thi thể họ về chôn cất tại quê hương.
        Đời sau, dân địa phương mới xây nghè lên trên hai ngôi mộ để thờ cúng tri ân. Trong nghè vẫn thờ ba bài vị: Giữa là bài vị Cao Sơn Đại Vương và hai bên là hai bài vị thờ theo của hai anh em – hai liệt sĩ – tiểu tướng của Cao Sơn Đại Vương. Trước đây, Hàng năm mở hội, dân làng lại ra nghè rước các bài vị về đình làng cúng tế linh đình. Kết thúc hội, làng lại rước trả lại nghè.
       Ngày nay, ngôi nghè đã được dân địa phương nâng cấp thành một ngôi đền khang trang, bề thế và khói hương thành kính quanh năm. Nhưng thiết nghĩ nếu mọi người đều hiểu được về bản chất đây là một ngôi đền thờ liệt sĩ thì ý nghĩa của di tích càng thêm phần văn hóa và thú vị biết bao.
 
Vũ Thị Song Thu
(Bài đã đăng báo Quân khu 3 số tháng 7 năm 2010)