Dịch Bắc hành tạp lục: Bài 90

Bài 90

Lạn Tương Như cố lý

藺相如故里	Lạn Tương Như cố lý
大勇不以力	Đại dũng bất dĩ lực
僅有藺相如	Cận hữu Lạn Tương Như
僥倖能完璧	Kiểu hãnh năng hoàn bích 1
徘徘善避車	Bồi bồi thiện tị xa 2
豐碑留姓字	Phong bi lưu tính tự
全趙免丘墟	Toàn Triệu miễn khâu khư
慚愧力扼虎	Tàm quý lực ách hổ 3
平生無可書	Bình sanh vô khả thư

Dịch nghĩa: Làng cũ của Lạn Tương Như

Bậc đại dũng không cần đến sức mạnh
Chỉ có Lạn Tương Như
Cầu may lấy lại được ngọc bích
Đi vòng đường khéo tránh xe
Bia lớn ghi tên họ
Bảo toàn cho nước Triệu không thành gò đống
Thẹn thay cho kẻ có sức bắt được cọp
Mà trọn đời không có gì đáng ghi

Dịch thơ: Làng cũ của Lạn Tương Như

Đại dũng không cần sức
Chỉ có Lạn Tương Như
Cầu may đòi lại ngọc
Vòng vèo khéo tránh xe
Bia lớn ghi tên họ
Giữ Triệu không thành gò
Thẹn những ai sức cọp
Mà không công cán gì ?

                   Đỗ Đình Tuân

                     (dịch thơ)

Chú thích:

*Lạn Tương Như: Lạn Tương Như 藺相如 người nước Triệu thời Chiến Quốc, là xá nhân của viên thái giám trưởng trong cung. Nhờ trí dũng của Lạn Tương Như mà vua Triệu Huệ Vương 趙惠王 không mất viên ngọc Hòa Bích 和璧 rất quý vào tay vua Tần Chiêu Vương 秦昭王. Khi được thăng làm Thượng khanh, hơn cả đại tướng Liêm Pha 廉頗, Liêm Pha ganh tị, nhất định tìm cách làm nhục Tương Như. Lạn Tương Tư vẫn nhún nhường, khi ra đường, thấy bóng Liêm Pha, ngoặt xe lẩn tránh. Tương như nói: "Sở dĩ nước Tần hùng cường kia không dám đem quân đánh Triệu, là vì ở đây còn có hai con hổ (chỉ Lạn Tương Như và Liêm Pha). Tương Như tôi nhẫn nhục nhường nhịn, là vì để mối nguy của quốc gia lên trên cái hiềm thù cá nhân đấy". Lời nói này đến tai Liêm Pha, Liêm Pha cởi trần, lưng mang cành có cây gai đến nhà Tương Như tạ tội.

1. Giữ hòn ngọc được nguyên vẹn. Nước Triệu có ngọc bích quý. Vua Tần muốn đem mười lăm thành đổi lấy ngọc. Lạn Tương Như mang ngọc sang Tần, nhưng vua Tần không nói đến việc giao thành. Lạn Tương Như lập kế lấy lại ngọc đem về nguyên vẹn.
2. Liêm Pha và Lạn Tương Như cùng là thượng khanh nước Triệu. Liêm Pha ganh ghét Lạn Tương Như không có công đánh giặc mà cũng ở ngôi như mình, có ý định làm nhục Lạn Tương Như. Lạn Tương Như biết vậy nên mỗi lần thấy xe Liêm Pha thì cho xe mình tránh đi ngả khác, nói rằng: "Không phải ta sợ Liêm tướng quân đâu, sở dĩ nước Tần không dám đánh nước Triệu là vì có ta và Liêm Pha, nếu hai con hổ đánh nhau thì thế không lưỡng toàn được. Ta tránh Liêm Pha là vì quốc gia mà không nghĩ đến thù riêng". Liêm Pha nghe lời nói ấy, đến gặp Lạn Tương Như xin tạ tội. Từ đó hai người kết bạn tâm giao, cùng nhau nỗ lực giúp nước Triệu.
3. Luận ngữ: "Bạo hổ bằng hà, tử nhi vô hối giả, ngô bất dữ dã" 暴虎馮河，死而無悔者，吾不與也 (Thuật nhi 述而) Tay không mà bắt cọp, không thuyền mà lội qua sông, chết không tiếc thân, kẻ ấy ta không cho theo giúp ta.

23/7/2014

Đỗ Đình Tuân