Dịch Bắc hành tạp lục: Bài 92

                                                  Hàn Tín

Bài 92

Hàn Tín giảng binh xứ

韓信講兵處	Hàn Tín giảng binh xứ
百萬旌麾北渡河	Bách vạn tinh huy bắc độ Hà
燕交地下有沉戈	Yên 1 giao địa hạ hữu trầm qua
悠悠事後二千載	Du du sự hậu nhị thiên tải
蕩蕩城邊一片沙	Đãng đãng thành biên nhất phiến sa
噲伍未成甘碌碌	Khoái 2 ngũ vị thành cam lục lục
君前猶自善多多	Quân tiền do tự thiện đa đa 3
可憐十世山河在	Khả liên thập thế sơn hà tại
厚誓徒延絳灌家	Hậu thệ 4 đồ duyên Giáng Quán gia.

 

Dịch nghĩa: Chôc Hàn Tín luyện quân

 

Trăm vạn cờ xí vượt sông Hoàng Hà phía bắc
Dưới đất Yên còn vùi gươm giáo
Việc xa xôi xảy ra đã hai nghìn năm
Mênh mông ở bên thành một bãi cát
Cùng hàng với bọn Phàn Khoái, chưa thành công, cam chịu tầm thường
Trước mặt vua vẫn tự cho (có tài cầm quân), "càng nhiều càng tốt"
Thương thay, sơn hà nhà Hán đã được mười đời rồi
Nhưng chỉ có Giáng hầu, Quán Anh là được hưởng lời thề nồng hậu

(của vua Hán Cao Tổ)

Dịch thơ: Nơi Hàn Tín luyện quân

Cờ bay đầy bắc sông Hoàng

Đất Yên chôn dấu bao gươm giáo chìm

Xa xôi năm đã hai nghìn

Mênh mông bãi cát còn bên ngoài thành

Cùng hàng Khoái chửa nên danh

Trước vua Hàn Tín giỏi cầm đại binh

Mười đời vua Hán qua nhanh

Chỉ Giáng Hầu với Quán Anh lộc còn.

                                     Đỗ Đình Tuân

                                       (dịch thơ)

Chú thích:
*Hàn Tín: người đất Hoài Âm 淮陰 (thuộc tỉnh Giang Tô ngày nay) giúp Lưu Bang 劉邦, lập nhiều công trạng, là công thần bậc nhất nhà Hán. Sau bị mang tiếng làm phản, Hán Cao Tổ 漢高祖 giáng chức làm Hoài Âm Hầu 淮陰侯. Lữ Hậu 呂后 giết cả ba họ nhà Tín. (Xem "Độ Hoài hữu cảm Hoài Âm Hầu").

1. Tên đất ở đông bắc Trung Quốc, gần Bắc Kinh ngày nay.

2. Tức Phàn Khoái 樊噲, tướng dưới quyền Hàn Tín. Khi Hàn Tín bị giáng chức, nói: "Ra mình ngang hàng với bọn Khoái!" (xích chi vi Khoái ngũ 斥之為噲伍).

3. Hán Cao Tổ 漢高祖 hỏi: "Như tài ta thì chỉ huy được bao nhiêu quân ?". Đáp: "Bệ hạ bất quá chỉ huy được mười vạn là cùng". Lại hỏi: "Còn ông ?". Đáp: "Thần thì càng nhiều quân càng hay".

4. Hán Cao Tổ phong tước cho các công thần thề rằng: "Bao giờ sông Hoàng Hà chỉ còn bé như chiếc dải áo, núi Thái Sơn mòn đi chỉ còn bằng viên đá mài, nước vẫn còn truyền cho con cháu". Nhưng trong số công thần đó, chỉ có Giáng hầu Chu Bột và Quán Anh được hưởng phú quí. Còn Trương Lương bỏ đi tu tiên, Tiêu Hà bị hạ ngục, Hàn Tín bị giết chết. (Xem Sử ký Tư Mã Thiên, Giản Chi và Nguyễn Hiến Lê dịch, Lá Bối xuất bản, 1972, Saigon, Việt Nam, trang 580-581).

23/7/2014

Đỗ Đình Tuân