Dịch Bắc hành tạp lục: Bài 94

                                                       Tô Tần            Trương Nghi

Bài 94

Tô Tần đình kỳ 1

蘇秦亭其一	Tô Tần đình kỳ 1
敝盡貂裘不復西	Tệ tận điêu cừu bất phục tê
趙臺抵掌吐虹霓	Triệu đài để chưởng thổ hồng nghê
縱橫自可愚庸主	Tung hoành  tự khả ngu dung chúa
富貴還能倨寡妻	Phú quý hoàn năng cứ quả thê
六國印銷沙漠漠	Lục quốc ấn tiêu sa mạc mạc
一亭秋暮草萋萋	Nhất đình thu mộ thảo thê thê
人生權利成無味	Nhân sinh quyền lợi thành vô vị
今古誰能破此迷	Kim cổ thùy năng phá thử mê

 

Dịch nghĩa: Đình Tô Tần (kỳ I)

 

Rách hết áo cừu đen, không trở lại phía Tây (nhà Tần)
Nơi triều đường nước Triệu, đập tay thở ra cầu vồng (ra tài hùng biện)
Thuyết hợp Tung, liên Hoành chỉ phỉnh được vua chúa tầm thường
Giàu sang có thể ngạo nghễ với đàn bà góa
Ấn sáu nước tiêu tan, cát bụi mịt mùng
Một ngôi đình trong cảnh thu muộn, cỏ um tùm
Trong đời người, quyền lợi thật là vô vị
Xưa nay ai phá được điều mê muội đó

Dịch thơ: Đình Tô Tần (kỳ I)

 

Chẳng lại Tây dù rách áo lông

Triệu đài vung vẩy nói như rồng

Tung hoành bịp được ông vua kém

Phú quý lừa  sao gái hóa chồng

Sáu nước tiêu tan bụi mù mịt

Một đình thu muộn cỏ mênh mông

Đời người quyền lợi sao vô vị

Mê muội điều này phá được không ?

                               Đỗ Đình Tuân

                                 (dịch thơ)

Chú thích:
* Tô Tần: Thời Chiến Quốc 戰國, Tô Tần mười lần dâng thư thuyết Tần Vương 秦王 (ở phía Tây) mà không có kết quả. Áo cừu đen đã rách, trăm cân vàng đã tiêu hết, thiếu tiền chi dụng, phải rời nước Tần mà về quê nhà, đùi quấn cạp, chân đi dép cỏ, đội sách đeo đẫy, hình dung tiều tụy, mặt mày xanh xạm, có vẻ xấu hổ. Về tới nhà, vợ thản nhiên không rời khung cửi, chị không nấu cơm cho ăn, cha mẹ không hỏi han tới. Tô Tần bùi ngùi than rằng: "Vợ không coi ta là chồng, chị không coi ta là em, cha mẹ không coi ta là con, đều là lỗi của Tần này cả". Đêm đó, lấy trong tráp cũ ra được mấy chục bộ sách, tìm được bộ binh pháp Âm Phù của Khương Thái Công 姜太公, gục đầu trên án mà đọc (...). Đọc sách mệt mà buồn ngủ thì tự cầm dùi đâm vào vế, máu chảy tới bàn chân, bảo: "Có lẽ nào đi du thuyết bọn vua chúa mà không cho họ mang vàng ngọc, gấm vóc tặng mình, đem chức khanh tướng tôn quí phong mình không ?". Được một năm, công tinh luyện đã thành (...), Tô Tần yết kiến Triệu Vương, ở dưới một ngôi nhà lộng lẫy, vỗ tay mà đàm luận. (...) Khi Tô Tần đi du thuyết vua Sở, đường qua Lạc Dương, cha mẹ hay tin, cọ nhà quét sân, bày nhạc đặt tiệc, ra ngoài ba chục dặm để đón rước, vợ chỉ dám liếc trộm, nghe trộm, còn chị thì bò như rắn, tự quì xuống tạ tội. (...) Tô Tần than: "Ôi! Nghèo khốn thì bố mẹ không nhận làm con, giàu sang thì thân thích sợ sệt. Người sinh ở đời, thế lực, chức vị và tiền của có thể coi thường được đâu!".

1.Tung 縱 chính nghĩa là dọc, trái với hoành 橫 là ngang. Tô Tần trước đem thuyết liên hoành thuyết Tần Huệ Vương 秦惠王, vua Tần không nghe. Sau dùng kế liên hợp các nước dọc từ Bắc xuống Nam để chống với Tần ở phía Tây; vì vậy mà gọi là kế hợp tung. (Cổ văn Trung Quốc, Nguyễn Hiến Lê, Xuân Thu xuất bản, Houston, USA, trang 85-87).

24/7/2014

Đỗ Đình Tuân