Dịch Bắc hành tạp lục: Bài 80

                              Trụ Vương và Tỷ Can        Trụ Vương Và Đát Kỷ

Bài 80

Tỉ Can mộ

比干墓	Tỉ Can mộ
遯狂君子各全身，	Độn cuồng 1 quân tử các toàn thân
八百諸侯會孟津。	Bát bách chư hầu hội Mạnh Tân 2.
七竅有心安避剖，	Thất khiếu 3 hữu tâm an tị phẫu,
一丘遺殖盡成人。	Nhất khâu di thực tẫn thành nhân 4.
目中所觸能無淚，	Mục trung sở xúc năng vô lệ,
地下同遊可有人。	Địa hạ đồng du khả hữu nhân.
慚愧貪生魏田舍，	Tàm quý tham sinh Nguỵ điền xá 5,
忠良胡亂彊相分。	Trung lương 6 hồ loạn cưỡng tương phân.

Dịch nghĩa: Mộ Tỷ Can

Bậc quân tử phải đi trốn hoặc giả điên để khỏi bị giết
Tám trăm chư hầu họp nhau ở Mạnh Tân (để đánh vua Trụ tàn ác)
Có trái tim bảy lỗ thì sao không khỏi bị mổ ?
(Này đây) một gò cây cỏ (của người chịu chết) thành bậc nhân
Trông tận mắt, có thể nào không rơi nước mắt
Ở dưới đất có người có thể làm bạn đồng tâm
Đáng xấu hổ họ Ngụy quê mùa tham sống
Dám hồ đồ gượng ép chia hai Trung với Lương

Dịch thơ mộ Tỷ Can

Giả điên quân tử được toàn thân

Diệt Trụ chư hầu hội Mạnh Tân

Bẩy lỗ trái tim nên bị mổ

Một gò cây cỏ lại thành nhân

Mắt nhìn không thể không rơi lệ

Dưới ấy chắc là có bạn thân

Tham sống hổ thay người họ Ngụy

Trung lương tùy tiện dám chia phân.

                                 Đỗ Đình Tuân

                                   (dịch thơ)

Chú thích:

*Tỉ Can: là chú ruột và tể tướng của bạo chúa nhà Ân là Trụ. Ông thường can gián Trụ nên bị Trụ giết.

1. Đôn cuồng; Giả điên bỏ trốn. Trước sự tàn bạo của Trụ, Vi tử bỏ trốn, Cơ tử giả điên, do đó không bị giết.

2. Mạnh Tân Tên một bến sông, nay là bến Hà Dương, thuộc tỉnh Hà Nam. Võ Vương nhà Chu hội quan tám trăm nước chư hầu ở đây để đánh vua Trụ.

3. Thất khiếu: bảy lỗ. Sử ký chép: Tỉ Can can gián vua Trụ, Trụ giận nói: "Ông tự cho ông là thánh, ta nghe nói tim thánh có bảy lỗ, không biết có thực không?", bèn giết Tỉ Can để xem tim.

4. Thành nhân: Thành điều nhân. Khổng Tử nói: "Hữu sát thân dĩ thành nhân" (Tự hy sinh để giữ điều nhân).

5.Ngụy điền xá:  Chỉ Nguỵ Trưng đời Đường. Nguỵ Trưng trước làm tôi Thái Tử Kiến Thành, anh Thế Dân. Sau Thế Dân giết Kiến Thành lên ngôi vua (tức Đường Thái Tông). Nguỵ Trưng không chết theo Kiến Thành mà lại thờ Thái tông. Ông ta hay nói thẳng nên Thái tông gọi là "điền xá hán" (lão nhà quê).

6. Trung Lương: Nguỵ Trưng chia bầy tôi làm trung thần và lương thần, trung thần là những người trung trực vì can gián mà bị giết, như Tỉ Can, còn lương thần là những người tôi hiền.

21/7/2014

Đỗ Đình Tuân