HỒI ỨC VỚI CÂY ĐÀN

                                 Kỳ 1: Nghệ sĩ nhí

Giữa năm 1952, ở làng tôi có phong trào chơi đàn ống bơ. Họ tự làm lấy đàn để chơi. Tôi cũng bị cuốn vào phong trào ấy nên đòi bố phải làm cho bằng được một cây đàn. Thế là bố tôi phải hí húi làm cho tôi một cây đàn. Ông cụ lấy hai cái đĩa sắt nhẹ (ngày ấy làng tôi gọi nhôm là sắt nhẹ) làm hộp đàn. Cần đàn thì đẽo bằng gỗ theo như mẫu của những người làm trước. Còn các phím đàn thì dùng sắt tây ống bơ cắt ra những miếng vuông vuông rồi lấy kìm gập đôi chúng lại và cắm vào những đường đã cưa thành rãnh trên cần đàn. Dây đàn thì dùng dây điện thoại. Cố nhiên là âm thanh của nó không chuẩn. Nhưng nó cũng tạo ra được những âm thanh tích tịch tình tang khác nhau… thế là thích rồi. Tôi cứ loay hoay bấm bấm gẩy gẩy để tạo ra những tiếng tình tang ấy chứ chưa đánh được thành bài thành bản gì. Nhưng chí ít tôi cũng đã có một “ý thích” và đã “làm quen” được với cây đàn.

Cuối năm 1952, thì bố tôi đưa tôi vào vùng tự do học. Chuyện này tôi đã kể chi tiết trong “Những lớp học đầu đời”. Tôi lại được ở ngay trong khu tập thể của giáo viên. Trong khu tập thể có nhiều thày và các anh học trò lớn biết chơi nhạc cụ. Thày Cảnh chơi kèn Amonica, thày Lâm chơi An tô, Anh Lập, anh Vinh, học trên tôi hai lớp là người nhà Thày Giao quê Đông Triều chơi An tô và ghi ta. Đặc biệt còn có cô Thủy, dạy lớp vỡ lòng có cây đàn Mandolin. Cô Thủy lúc ấy đang có mang sắp đến tháng đẻ. Chồng cô tên là Cổn là công an tỉnh Quảng Yên,chỉ thỉnh thoảng mới về thăm cô. Do xa chồng lại bụng mang dạ chửa nên cô Thủy rất ít chơi đàn. Cây đàn của cô thành ra nhàn rỗi và đó là điều kiện để tôi có thể mượn cô để học đàn.

Ngày ấy không học nhạc lý, cũng không có bản nhạc, cứ chép “son phe” (phiên âm tên các nốt nhạc) rồi đánh thôi. Bài đầu tiên tôi học là bài “Bóng trăng trắng ngà” (đây cũng chỉ là bốn chữ đầu tiên trong ca từ của bài hát chứ chưa chắc đã đúng là tên của bài hát). Son phe của bài hát ấy có thể chép ra như sau:

Rế si rế sòn

Rế si si si

Rế son son rề

Son rề son sí là son

Son rề son sí la son

Sì rê rê mí sì rê

Sì rê rê mí sì rê

Rế si rế sòn

Rế si si si

Rế son son rề

Son rề son sí la son

Son rề son sí la son

Ngày ấy lại có cái thói quen đánh Mandolin thường cao hơn một dây. Lấy “dây mí” làm “dây la” lấy “dây la” làm “dây rề” rồi lại lấy “dây rề” làm  “dây sòn”. “Dây mí” vì thế bị kéo tụt xuống phía dưới “dây la”. Trong khi ấy “dây sòn” nhàn rỗi chủ yếu là để “dập tông”.

Tôi học đàn khá nhanh. Chỉ vài tháng là tôi đã thành một cây đàn chững chạc có thể hòa nhạc được với các anh, các thày. Ít lâu sau thì cô Thủy nghỉ đẻ.  Sau đó tôi cũng không thấy cô Thủy trở lại trường nữa. Chắc là chồng cô đã xin chuyển trường cho cô để “hợp lý hóa gia đình”. Còn tôi thì cũng được bố mua cho một cây đàn An tô.  Đang chơi Mandolin chuyển sang chơi An tô nhưng tôi cũng không thấy khó khăn gì. Có điều lúc đó tôi còn bé quá. Cái hộp đàn An tô nó che kín hết cả phần ngực và bụng tôi. Còn cái cần đàn An tô so với cánh tay tôi thì nó dài lêu đêu làm tôi phải với tay ra mới bấm được. Vì thế mà cứ mỗi lần tôi lên sân khấu biểu diễn là khán thính giả lại cười ồ cả lên.Nhưng chính cái nghịch lý “đàn to hơn người” ấy đã làm cho tôi thêm nổi tiếng là một “nghệ sĩ nhí”.

26/11/2013

Đỗ Đình Tuân