Dịch thơ Nguyễn Khuyến bài 163

 

Bài 163

Nhân tặng nhục

人贈肉	Nhân tặng nhục
坟間人饜足	Phần gian nhân yếm túc
歸來贈余肉	Quy lai tặng dư nhục
贈余非畏余	Tặng dư phi úy dư
憐余獨曠腹	Liên dư độc khoáng phúc
徘徊為數辭	Bồi hồi vi sổ từ
持之掩靣哭	Trì chi yểm diện khốc
適此亂離逢	Thích thử loạn ly phùng
兼之窮餓促	Kiêm chi cùng ngã xúc
子意一何殷	Tử ý nhất hà ân
余心原不欲	Dư tân nguyên bất dục
公西衣輕裘	Công tây y khinh cừu
瘐滏且請粟	Dũ phũ thả thỉnh túc
范蠡乘輕舟	Phạm Lãi thừa khinh châu
午羊且大畜	Ngọ dương thả đại súc
彭澤方辭歸	Bành Trạch phương từ quy
且栽三徑菊	Thả tài tam kính cúc
樂天方謪居	Lạc thiên phương trích cư
且構三間室	Thả cấu tam gian thất
嗟余病而貧	Ta dư bệnh nhi bần
風塵太碌碌	Phong trần thái lục lục
老矣無能為	Lão hĩ vô năng vi
何以服不榖	Hà dĩ phục bất cốc
不食令人饑	Bất thực kim nhân cơ
食之令人辱	Thực chi linh nhân nhục
不食令人疲	Bất thực linh nhân bì
食之令人俗	Thực chi linh nhân tục
感子非王孫	Cảm tử phi vương tôn
知我有鲍叔	Tri ngã hữu Bão Thúc
取之何傷廉	Thủ chi hà thương liêm
無容適他族	Vô dung thích tha tộc
忽忽談相忘	Hốt hốt đàm tương vong
清風動孤竹	Thanh phong động cô trúc

Có người cho thịt

Trong đám tế mộ ai nấy đều no nê (1)

Có người khi về đem thịt tặng ta

Tặng ta không phải là vì sợ ta

Mà là thương ta đói bụng

Ta ngậm ngùi khó nói lên lời

Cầm lấy miếng thịt che mặt mà khóc

Gặp lúc loạn ly như thế này

Lại thêm sự đói kém bức bách

Ý người rất là âncần

Lòng ta không phải là không thích

Công tây (2) mặc áo cừu nhẹ

Cũng còn phải xin từng hũ từng chõ thóc

Phạm Lãi (3) đi thuyền rong chơi

Cũng còn nuôi từng đàn trâu dê

Bành Trạch (4)  khi từ quan về

Cũng còn trông ba luống cúc

Lạc Thiên (5) khi bị trích đi nơi xa

Cũng phải làm ba gian nhà

Than ôi! Ta đau ốm nghèo túng

Gặp lúc phong trần lại càng ươn hèn hơn ai

Tuổi già không làm được việc gì

Lấy gì mà ăn dùng khi không có bổng lộc

Không ăn thì người bị đói

Ăn vào thì người bị nhục

Không ăn thì người bị gầy

Ăn vào thì ra con người tục

Cảm lòng người ta không được như Vương Tôn (6)

Biết ta đời còn có Bão Thúc (7)

Ta nhận đây tưởng cũng chẳng hại gì

Lại không phải đi kêu nài cửa khác

Chuyện trò chốc lát hai bên đều quên đi

Gió thanh làm rung động cây trúc đừng một mình.

1.     Đám tế mộ: xem chú thích ở bài Hung niên 3

2.     Công Tây: chính tên là Công Tây Xích, học trò Khổng Tử, nhà giầu. Khi ông được đi sứ nước Tề, bạn ông là Nhiễm Hữu xin Khổng Tử cấp thóc cho mẹ ông. Khổng từ bảo cho một dũ. Sau lại xin thêm. Khổng Tử bảo cho một phũ và nói thêm: “Xích kia đi sang Tề, cưỡi ngựa béo, mặc áo cừu, không cần phải cho nhiều” “dũ”, “phũ”đồ đong lường thời cổ, chừng bằng cái hũ, cái chõ đời sau.

3.     Phạm Lãi: người thời Xuân Thu giúp Câu Tiễn đánh thắng nước Ngô, rồi không nhận quan chức, đổi tên họ là Đào Chu Công,  đi thuyền rong chơi miền Ngũ Hồ, buôn bán chăn nuôi trở nên giầu lớn.

4.     Bành Trạch: xem chú thích bài “Trở về vườn cũ” (phần thơ nôm”

5.     Lạc Thiên: tên tự của Bạch Cư Dị, đỗ tiến sĩ, làm quan trong triều, vì nói thẳng bị vua Đường ghét, phải trích ra Giang Châu. Ở đây ông làm ba gian nhà tranh dưới chân núi Hương Lô, trong dãy Lư Sơn.

6.     Vương Tôn: Hàn Tín đời Hán, khi còn hàn vi đi câu cá kiếm ăn. Một lần bị đói, được bà Phiếu Mẫu cho cơm ăn. Tín nói: “Thế nào tôi cũng báo ơn bà được”. Bà nói: “Ta thương Vương Tôn nênmới ăn, có phải mong báo ơn đâu. Sau Hàn Tín là vua nước Tề, tạ ơn bà Phiếu Mẫu một nghìn lạng vàng.

7.     Bão Thúc: Bào Thúc Nha đời Xuân Thu, bạn thân của Quản Trọng, biết Quản Trọng có tài mà nghèo, , khi cùng nhau kinh doanh, được lời thường nhường quản trọng phần hơn. Sau tiến Quản Trọng làm tường quốc cho Tề Hoàn Công. Quản Trọng thường nói: “Cha mẹ sinh rat ta, nhưng biết ta chỉ có Bão Thúc”.

Đỗ Đình Tuân dịch thơ:

Người tế mộ no nê

Về biếu ta miếng thịt

Tặng ta không sợ ta

Ma thương ta bụng lép

Bồi hồi nói sao đây

Cầm thịt che mặt khóc

Gặp lúc loạn ly này

Lại khốn cùng bức bách

Ý người rất ân cần

Lòng ta thì cũng thích

Công Tây xe ngựa rồi

Vẫn xin hũ, chõ thóc

Phạm Lãi cưỡi thuyền chơi

Ngựa dê nuôi nhung nhúc

Bành Trạch khi trở về

Vẫn trồng ba luống cúc

Lạc Thiên biếm đi xa

Làm ba gian « mao ốc »

Ôi ! Ta bệnh lại nghèo

Phong trần càng thêm cực

Già không làm được gì

Lấy chi mà ăn mặc ?

Không ăn bụng cồn cào

Ăn vào thì tủi nhục

Không ăn thì người gầy

Ăn vào thành kẻ tục

Cảm người kém Vương Tôn

Biết ta còn Bão Thúc

Nhận đây không hại gì

Khỏi phải xin kẻ khác

Chuyện trò cùng quên đi

Gió rung mình cây trúc .

30/01/2015

Đỗ Đình Tuân