Đọc Quốc âm thi tập (24)

139. Bảo kính cảnh giới 12

Giầu người họp khó người tan

Hai ấy hằng lề ¹ sự thế gian

Những kẻ ân cần khi phú quý

Họa ai bao bọc ² thuở gian nan

Lều không con cái hằng tình phụ

Bếp lạnh anh tam ³ biếng hỏi han

Lòng thế bạc đen dầu nó biến

Ta thìn nhân nghĩa chớ loàn đan.⁴

1. Hai ấy hằng lề : Hai ấy (giầu họp, khó tan) hằng lề (lẽ thường). Nghĩa cả câu : hai điều ấy là chuyện thường trên đời.

2. Bao bọc : Theo âm Hán là Bạo bặc. BVN phiên là bao bọc và hiểu với nghĩa xúm quanh giúp đỡ.

3. Anh tam : anh em

4. Loàn đan : lăng loàn, trái đạo, bậy bạ, lếu láo.

140. Bảo kính cảnh giới 13

Phú quý thì nhiều kẻ đến chen

Uốn đòi ¹ thế thái ² tính chưa quen

Com ăn miễn có dầu xoa bạc ³

Áo mặc âu chi quản cũ đen

Khó ngặt hãy bền lòng khó ngặt

Chê khen mựa ngại tiếng chê khen

Ruộng nhiều quê tổ năm ba thửa

Tạc tỉnh canh điền ⁴ tự tại hèn. ⁵

1. Uốn đòi : uốn theo

2. Thế thái : thói đời

3. Xoa bạc : Cơm không (không có gì làm thức ăn)

4. Tạc tỉnh canh điền : đào giếng, cầy ruộng

5. Hèn : âm Hán là nhàn. Nhiều bản khác phiên là nhàn. Tân biên phiên là hèn, nghe phản cảm, vì đã « tự tại » thì không «hèn » mà đã « hèn » thì không thể « tự tai ».

141. Bảo kính cảnh giới 14

Tài luận công danh hợp mọi bề

Dại ngay nên thiếu kẻ khen chê

Khách hiền nào quản quen cùng lạ

Cơm đói nài chi hẩm lẫn khê

Yên phận cũ chăng bằng phận khác

Cả lòng đi ¹ nhủ mặc lòng về

Người cười dại khó ta cam chịu

Đã khéo lầm cầm ² lẫn mất lề.

1. Cả lòng đi : nhất quyết đi

2. Lầm cầm : đọc biến âm của lẩm cẩm để tránh thất niêm.

142. Bảo kính cảnh giới 15

Đồng bào cốt nhục nghĩa càng bền

Cành bắc cành nam một cội nên

Điền địa chớ tham hơn bỏ ải ¹

Nhân luân mựa lấy dưới làm trên

Chân tay dầu đứt bề khôn nối ²

Xống áo chăng còn mô dễ xin ³

Ở thế nhịn nhau muôn sự đẹp

Cương nhu cùng biết hết hai bên.

1. Ruộng đất chớ tham nhiều, không làm hết lại phải «bỏ ải » (để hoang hóa)

2. Chân tay (quan hệ anh em) nếu để đứt thì khó bề nối lại

3. Xống áo (quan hệ vợ chồng) không còn thì cũng không dễ xin lại.

143. Bảo kính cảnh giới 16

Bởi lòng chẳng ở cửa quyền

Há rặng ¹ quân thần chẳng phải duyên

Song viết ² có nhiều dân có khó

Cửa nhà càng rộng thế càng phiền

Đem mình non nước nhàn qua tuổi

Kết bạn thông mai ngõ ³ phỉ nguyền

Chúc thánh cho tầy Nghiêu Thuấn nữa

Được về ở thú điền viên.

1. Há rặng : há rằng

2. Song viết: nhiều khảo cứu nhưng chưa thồng nhất

3. Ngõ: ngõ hầu

144. Bảo kính cảnh giới 17

Ăn lộc nhà quan chịu việc quan

Chớ tham tiểu lợi ¹ phải gian nan

Cầu hiền chí cũ mong cho được

Bất nghĩa lòng nào mựa nỡ toan ²

Giữ thuở phong lưu ³ pha thuở khó

Lấy khi phú quý đắp ⁴ khi hàn ⁵

Cho hay bĩ thái mấy lề cũ

Nẻo có nghèo thì có an.

1. Tiểu lợi: lợi nhỏ (ít lợi)

2. mựa nỡ toan: chẳng nỡ toan tính, không toan tính làm gì

3. Giữ thuở phong lưu: lúc có phải biết giữ

4.Đắp: bù đắp

5.Hàn: bần hàn.

16/09/2015

Đỗ Đình Tuân