Đọc Quốc âm thi tập (28)

163. Bảo kính cảnh giới 36

Lọ chi thành thị lọ lâm tuyền

Được thú thì hơn miễn phận yên

Vụng bất tài nên kém bạn

Già vô sự ấy là tiên

Đồ thư bốn vách ¹ nhà làm của

Phong nguyệt năm hồ ² khách nổi thuyền

Cùng đạt dòm hay nơi có mệnh ³

Đòi cơ tạo hóa mặc tự nhiên.

1. Đồ thư bốn vách : đồ bản và thư tịch. Trong bài 48 Bạch Vân quốc ngữ thi là « đồ thư một cuốn nhà làm của »

2. Năm hồ : dịch Ngũ Hồ

3. Cùng đạt ... : cùng với đạt xem ra mới hay ở chỗ số mệnh

164. Bảo kính cảnh giới 37

Một yên ¹ một sách một con lều

Song viết bao nhiêu mặc bấy nhiêu

Dậu cúc thu vàng nảy lác ²

Sân mai tuyết bạc che đều

Có con mới biết ơn cha nặng

Dừng lộc ³ thì hay nghĩa chúa nhiều

Ngẫm trong ngàn nào thuở được

Đầy song hoa nở tiếng chim kêu.

1.Yên: án thư

2. Lác: lác đác

3.Dừng lộc: không ăn lộc nữa.

165. Bảo kính cảnh giới 38

Mấy phen lần bước dặm thanh vân ¹

Đeo lợi ² làm chi luống nhọc thân

Nhớ chúa lòng còn son một tấc ³

Âu thời ⁴ tóc đã bạc mười phân

Đìa thanh cá lội in vầng nguyệt

Cây tĩnh chim về rợp bóng xuân

Dầu phải dầu chăng mặc thế

Đắp tai biếng mắng ⁵ sự vân vân.

1. Dặm thanh vân: chỉ con đường làm quan, con đường công danh

2. Đeo lợi: đeo đuổi con đường danh lợi

3. Lòng còn son một tấc: một tấc lòng son, một lòng trung thành, do chữ “nhất thốn tâm đan”

4. Âu thì: lo việc đời

5. Mắng: nhiều bản khác thường phiên là mảng. Có nghĩa là “nghe”. Nghĩa cả câu: bịt tai không muốn nghe việc này việc nọ

166. Bảo kính cảnh giới 39

Nối nghiệp tiên nhân ¹ đọc một kinh

Chẳng ngờ bước tới áng công danh

Cảm ơn nhỡ phụ muôn đời chúa

Phải lụy vì nhân một chữ đinh ²

Vũ Tử ³ lui tuy chịu dại

Bá Di ⁴ lánh mới nên thanh

Xưa còn chép câu kinh đấy :

« yên phận thì chăng nhục đến mình ».⁵

1. Nối nghiệp tiên nhân : nối tiếp nghiệp học hành của ông cha

2. Nghĩa cả câu : mình bị lụy vì biết chữ

3. Vũ Tử : Vũ Du Tự đời Đường, bà con với Vũ Hậu, khi Vũ Hậu lên cầm quyền, Du Tự bỏ về mua ruộng cầy cấy. Sau Đường Trung Tông lên ngôi vua, mời Du Tử ra giúp, Du tử vẫn không ra.

4. Bá Di : Xem chú thích bài 48

5. Câu 8 : dịch « an phận thân vô nhục »

167. Bảo kính cảnh giới 40

Làm người biết máy ¹ khôn sao ²

Lỗi thác ³ ai vì mỗ chút nào

Một phát ⁴ khách chầy ⁵ còn thấy hỏi

Hai phen lần đến ắt chăng chào

Cửa thầy ⁶ giá nhơn nhơn lạnh

Lòng bạn trăng vằng vặc cao

Lan huệ chẳng thơm thì chớ

Nỡ chi ⁷ lại phải chốn thanh tao.

1. Biết máy: dịch “tri cơ”(知机)

2. Sao: chữ nôm viết 牢 có bản phiên “lao”(giữ nguyên âm Hán Việt)

3. Lỗi thác: lỗi lầm, sai lầm

4. Phát: lần

5. Khách chầy: khách đến chậm

6. Cửa thầy: có lẽ theo điển “Trình môn lập tuyết”. Trình Di là danh nho đời Tống, học trò đến xin học rất đông. Du Tạc và Dương thời lần đầu tiên đến gặp thầy, thấy Trình Di ngồi đang lim dim mắt nghĩ ngợi. Hai người cứ đừng chờ ngoài cửa, không dám kinh động. Đến khi Trình Di sực tỉnh, cho người ra đón Du Tạc và Dương thời vào, thì thấy ngoài cử tuyết lạnh đã dâng cao một thước.

7. Nỡ chi: chi nỡ, lẽ nào

168. Bảo kính cảnh giới 41

Đổi lần ¹ đã mấy áng phồn hoa

Dầu ngặt ta vui đạo ta ²

Ngắm xem mai hay tuyết đến

Say thưởng nguyệt lệ thu qua

Ba thân hương hỏa ³ nhờ ơn chúa

Một cửa thi thư dõi ⁴ nghiệp nhà

Thấy biển triều quan đà ngại vượt

Trong dòng phẳng có phong ba.

1. Đổi lần: thay đổi lần hồi

2. Cả câu : dịch chữ“an bần lạc đạo”

3. Ba thân hương hỏa: cùng như hương hỏa ba sinh, chỉ ba kiếp theo nhà Phật: quá khứ, hiện tại, vị lai

22/09/2015

Đỗ Đình Tuân