RƯỢU TRONG THƠ ĐƯỜNG 74

ĐỖ PHỦ

杜甫

Đỗ Phủ (712- 770), tự Tử Mỹ, tự xưng là Đỗ Lăng Bố Y (người áo vải Đỗ Lăng), Thiếu Lăng Dã Lão (ông lão nhà quê Thiếu Lăng). Quê gốc Tương Dương, (nay là Tương Phàn, Hồ Bắc),  sinh ở huyện Củng (nay thuộc Hà Nam), cháu nhà thơ Đỗ Thẩm Ngôn. Nhiều lần đi thi tiến sĩ không đỗ, lãng du khắp nơi, kết thân với Lý Bạch, về sau cư trú Trường An. An-Sử dấy loạn ông bị bắt ở Trường An, về sau trốn tới Phượng Tường, yết kiến Túc Tông, được phong làm tả thập di, vì dâng sở cứu Phòng Quản, đắc tội với Túc Tông, ít lâu sau qua Tần Châu vào đất Thục, tới Thành Đô dựng thảo đường bên ngòi Cán Hoa. Sau làm tham mưu dưới trướng của tiết độ sứ Kiếm Nam là Nghiêm Vũ, rồi được tiến cử làm kiểm hiệu Công bộ viên ngoại lang. Cuối đời đưa gia đình rời đất Thục, mất trên đường đi.

Đỗ Phủ là nhà thơ hiện thực vĩ đại đời Đường của Trung Quốc, thơ ông phản ánh quá trình lịch sử từ thịnh chuyển suy của triều Đường, được tôn là “thi sử”, có ảnh hưởng rất sâu xa tới đời sau. Ông nếm đủ đau buồn trong cuộc đời, gần gũi, am hiểu đời sống nhân dân, công kích những mặt đen tối của xã hội. Phong cách thơ dồn nén, trầm uất, niêm luật nghiêm chỉnh, quy chuẩn hó thơ cách luật cổ điển, trở thành mẫu mực cho thơ đời sau. Vì vậy ông được tôn vinh là “thi thánh”. Ông có Đỗ Công bộ tập. Trong Toàn Đường thi có 19 quyển thơ ông.

贈衛八處士

    杜甫

人生不相見

動如參與商

今夕復何夕

共此燈爥光

少壯能幾時

鬢髮各已蒼

訪舊半爲鬼

惊呼热中腸

焉知二十載

重上君子堂

昔別君未婚

兒女忽成行

怡然敬父執

問我來何方

問答乃未已

區兒羅酒漿

夜雨剪春韭

新炊間黄梁

主稱會面難

一擧累十觴

十觴亦不醉

感子故意長

明日隔山岳

世事雨茫茫

Tặng Vệ bát xử sĩ

             Đỗ Phủ

Nhân sinh bất tương kiến

Động như Sâm dữ Thương

Kim tịch phục hà tịch

Cộng thử đăng chúc quang

Thiếu tráng năng kỷ thời

Mấn phát các dĩ thương

Phỏng cựu bán vi quỷ

Kinh hô nhiệt trung trường

Yên tri nhị thập tải

Trùng thướng quân tử đường

Tích biệt quân vị hôn

Nhi nữ hốt thành hàng

Di nhiên kính phụ chấp

Vấn ngã lai hà phương

Vấn đáp nãi vị dĩ

Khu nhi la tửu tương

Dạ vũ tiễn xuân cửu

Tân xuy gián hoàng lương

Chủ xưng hội diện nan

Nhất cử lũy thập thương

Thập thương diệc bất túy

Cảm tử cố ý trường

Minh nhật cách sơn nhạc

Thế sự lưỡng mang mang.

Dịch nghĩa:

Tặng ẩn sĩ tám Vệ ¹

Ở đời không gặp nhau

Mối người thường như sao hôm và sao mai

Đêm nay là đêm gì ²

Mà ta lại cùng ngồi dưới ánh đèn nến này

Tuổi trẻ trai tráng được mấy lúc

Người nào giờ tóc cũng bạc rồi

Hỏi chuyện bạn cũ thì phần nữa đã là ma

Thảng thốt lòng ta như lửa đốt

Nào biết hai mươi năm sau

Ta lại lần nữa lên nhà bạn

Trước kia khi chia tay bạn còn chưa kết hôn

Mà giờ con cái đã thành hàng

Chúng vui mừng kính chào bạn của cha

Hỏi ta từ đâu tới

Hỏi đáp còn chưa dứt

Thì bạn đã sai con bày rượu và món ăn ra

Đêm mưa cắt rau hẹ mùa xuân

Cơm mới nấu trộn với kê vàng

Chủ hỏi gặp nhau khó

Uống liền một lúc mười chén rượu

Mười chén cũng chẳng say

Ta vô cùng xúc động trước tình cũ sâu đậm của bạn

Ngày mai chia tay nhau

Sự đời đôi ngả mênh mang.

Dịch thơ :

Người đời khó gặp nhau

Như sao Hôm sao Mai

Đêm nay là đêm gì

Cùng đèn nến ngồi đây 

Trai trẻ được mấy chốc

Tóc xanh giờ trắng mây

Bạn cũ nửa qua đời

Lòng ta như đốt lửa

Trải hai mươi năm trời

Lại cùng nhau gặp gỡ

Chia tay bạn chưa vợ

Giờ con cái đầy đàn

Chúng kính chào bạn bố

Hỏi ta đến từ đâu

Chào hỏi còn dang dở

Bạn đã sai bày cỗ

Nào rau hẹ mùa xuân

Cơm mới trộn kê vàng

Bạn bảo gặp nhau khó

Cùng uống mười chén luôn

Mười chén cũng không say

Sâu đậm thay tình cũ

Ngày mai lại chia tay

Mênh mang đời đôi ngả...

             Đỗ Đình Tuân

1. Ẩn sĩ tám Vệ : bạn thời trẻ của tác giả. Mùa xuân năm Càn Nguyên 2 (759), Đỗ Phủ từ Lạc Dương về Hoa Châu, dọc đường ghé qua Bồ Châu (Vĩnh Tế Sơn Tây ngày nay) thăm người bạn này.
2. Người xưa thường dùng « Kim tịch thị hà tịch » (cái đêm hôm ấy đêm gì) để diễn ta một đêm khó quên. 

19/11/2015

Đỗ Đình Tuân