RƯỢU TRONG THƠ ĐƯỜNG 76

飲中八仙歌

       杜甫

知章騎馬似乘船

眼花落井水底眠

汝陽三头水朝天

道逢曲車口流涎

恨不移封向酒泉

左相日興廢萬錢

飲如長鯨吸百川

銜杯樂樂稱避賢

宗之瀟洒美少年

舉觴白眼望青天

皎如玉树臨風前

蘇晋長齋繡拂前

酒中往往愛桃禪

李白斗酒詩百篇

長安市上酒家眠

天子呼來不上船

自稱臣是酒中仙

張旭三杯草聖傳

脫帽露頂王公前

揮毫落紙如雲煙

焦遂五斗方卓然

高談雄辯惊四筵

Ẩm trung bát tiên ca

                  Đỗ Phủ

Tri Chương kỵ mã tự thừa thuyền

Nhãn hoa lạ tỉnh thủy để mien

Nhữ Dương tam đầu thủy triều thiên

Đạo phùng khúc xa khẩu lưu diên

Hận bất di phong hướng Tửu Tuyền

Tả tướng nhật hứng phế vạn tiền

Ẩm như trường kình hấp bách xuyên

Hàm bôi lạc lạc xưng tỵ hiền

Tông Chi Tiêu sái mỹ thiếu niên

Cử thương bạch nhãn vọng thanh thiên

Kiểu như ngọc thụ lâm phong tiền

Tô Tấn trường trai tú tú phất tiền

Tửu trung vãng vãng ái đào thiền

Lý Bạch đấu tửu thi bách thiên

Trường an thị thượng tửu gia mien

Thiên tử hô lai bất thướng thuyền

Tự xưng thần thị tửu trung tiên

Trương Húc tam bôi thảo thánh truyền

Thoát mạo lộ đỉnh vương công tiền

Huy hào lạc chỉ như vân yên

Tiêu Toại ngũ đấu phương trác nhiên

Cao đàm hùng biện kinh tứ diên.

Dịch nghĩa:

Bài ca tám vị tiên trong rượu

Tri Chương ¹ cưỡi ngựa tựa đi thuyền

Mắt hoa , rơi xuống giếng, nằm ngủ dưới đáy nước

Nhữ Dương ² uống ba đấu rượu mới hướng lên trời

Trên đường gặp xe chở rượu miệng chảy dãi

Giận không thể chuyển đất được phong đến Suối Rượu ³

Tả thừa tướng ⁴ một ngày hứng lên tiêu hết vạn tiền

Uống rượu như cá voi hút nước trăm sông

Ngậm chén rượu khoái chí xưng là lẩn tránh người hiền ⁵

Tông Chi ⁶ tiêu sái tuổi thiếu niên đẹp

Nâng chén mắt trắng dã nhìn trời xanh

Rạng ngời như cây ngọc trước gió

Tô Tấn ⁷ ăn chay dài mặc áo thêu trước Phật

Khi say thường thích lẩn vào cửa thiền

Lý Bạch  uống một đấu rượu làm trăm bài thơ

Say nằm ngủ ngay tại quán rượu trên phố Trường An

Thiên tử gọi cung chẳng thèm lên thuyền

Tự xưng thần là tiên trong làng rượu

Trương Húc ⁸ uống ba chén chữ thảo thánh để đời

Bỏ mũ để đầu trần trước vương công

Vung bút xuống giấy như khói mây

Tiêu Toại ⁹  uống năm đấu rượu mới nổi bật

Cao giọng hùng biện làm kinh ngạc bốn bên cử tọa.

Dịch thơ:

Tri Chương cưỡi ngựa như đi thuyền

Say rơi xuống giếng ngủ liền đáy sâu

Nhữ Dương húp ba đấu mới ngẩng đầu

Gặp xe chở rượu miệng sàu bọt ra

Tả tướng ngày hứng la đà

Vạn tiền mua uống như là trâu voi

Tông Chi tiêu sái tuổi thiếu thời

Giương mắt trắng dã nhìn trời cao xanh

Rạng như cây ngọc trước gió lành

Tô Tấn trai giới trước Phật đình mặc áo thêu rua

Khi say thích ẩn trong chùa

Lý Bạch uống một đấu viết thơ trăm bài

Say lăn ra quán ngủ ngay

Vua cho vời lại chẳng hay lên thuyền

Tự xưng trong rượu là tiên

Trương húc uống ba chén viết chữ thảo còn truyền đời sau

Đội sương bỏ mũ trơ đầu

Bút vung xuống giấy nổi mầu khói mây

Tiêu Toại uống năm đấu thì nổi bật ngay

Cao đàm hùng biện làm say lòng người.

                                Đỗ Đình Tuân

1. Tri Chương: tức Hạ Tri Chương
2. Nhữ Dương: tức Lý Tiến, thuộc tôn thất nhà Đường, con Lý Hiến (không rõ năm sinh năm mất). Thời Huyền Tông được phong Như Dương vương, từng làm chức thái bốc khanh. Tính thích uống rượu và nấu rượu. Tự xưng là Nhương (nấu rượu) vương kiêm khúc bộ thượng thư”
3. Tửu Tuyền: tên một quận thời Hán, ở phía đông bắc huyện Tửu Tuyền tỉnh Cam Túc ngày nay.
4. Tả thừa tướng: tức Lý Thích Chi, thuộc tôn thất nhà Đường, cháu của Hằng Sơn Mẫn vương. Làm quan qua chức Thông Châu thứ sử, hình bộ thượng thư. Năm Thiên Bảo 1 (742) làm tả thừa tướng “thích khách khứa, uống rượu trên một đấu không rối trí” (Tân Đường thư, Lý Thích Chi truyện)
5. Xưng là lẩn tránh người hiền: tức là kiêng rượu. Sách Tửu điên của Hạ Thụ Phương ghi: “Thích Chi làm chức quan thái tử thiếu bảo, bị Lý Lâm Phủ dèm pha mất chức, uống rượu vui với bạn cũ, làm thơ rằng “Tỵ hiền sơ bãi tướng, Lạc thánh thả hàm bôi” (Tránh hiền nhân vừa mới bị bãi tướng, vui vói thánh nhân ta hãy cứ ngậm chén). Câu này có ý hài hước: hiền nhân và thánh nhân đều là tiếng lóng chỉ rượu, hiền nhân là rượu đục, thánh nhân là rượu trong.
6. Thôi Tông Chi, nhà thơ đời Đường, làm quan đến chức tả ty lang trung thị ngự sử. Tính thích uống rượu
7. Tô Tấn, người Lan Điền thời Đường. Con Tô Hướng. Thời Huyền Tông làm Lại bộ thị lang. Tính phóng đãng, thích rượu mà lại thích bàn về Thiền.

8. Trương Húc: nhà thư pháp nổi tiếng đời Đường. Tự Bá Cao, không rõ năm sinh năm mất. Người đất Ngô nay là vùng phụ cận Tô Châu, Giang Tô. Giỏi về chữ thảo
9. Tiêu Toại: người thời Đường Huyền Tông. Không rõ năm sinh năm mất.

20/11/2015

Đỗ Đình Tuân