Dịch Bắc hành tạp lục: Bài 57

Bài 57

Trường Sa Giả thái phó

長沙賈太傅	Trường Sa Giả thái phó
絳灌武人何所知，	Giáng Quán 1 võ nhân hà sở tri,
孝文澹泊憚更為。	Hiếu Văn 2 đạm bạc đạn canh vi.
立談不展平生學，	Lập đàn 3 bất triển bình sinh học,
事職何妨至死悲。	Sự chức4 hà phương chí tử bi.
天降奇才無用處，	Thiên giáng kỳ tài vô dụng xứ,
日斜異物有來時。	Nhật tà dị vật5 hữu lai thì.
湘潭咫尺相鄰近，	Tương Đàm 6 chỉ xích tương lân cận,
千古相逢兩不違。	Thiên cổ tương phùng lưỡng bất vi.

Dịch nghĩa: Giả thái phó đất Trường Sa

Giáng Hầu, Quán Anh là những kẻ võ biền có biết gì
Vua Hiếu Văn không tha thiết gì, sợ thay đổi
Đứng suông mà bàn luận không thể bày tỏ cái học cả đời mình
Làm tròn chức phận có gì mà phải chịu chết đau thương
Trời cho tài lạ mà không có chỗ dùng
Chiều tà vật quái dị có lúc đến
Tương Đàm gần gũi trong gang tấc
(Sống cách nhau) nghìn năm, gặp gỡ, cả hai đâu có gì trái nghịch

Dịch thơ: Giả thái phó đất Trường Sa

Giáng, Quán võ biền chẳng biết chi

Hiếu Văn chẳng muốn đổi thay đi

Đứng suông bàn luận sao bày tỏ

Chức phận làm tròn chết chẳng bi

Tài lạ trời cho không sử dụng

Chiều tà vật lạ đến thời suy

Tương Đàm gần gũi trong gang tấc

Gặp gỡ nghìn năm trái nghịch gì ?

                               Đỗ Đình Tuân

                                  (dịch thơ)

Chú thích:
*Giả thái phó: Tức Giả Nghị 賈誼 (200-168, trước Công Nguyên). Giỏi từ phú nghị luận, làm tới Thái Trung Đại Phu 太中大夫 đời Tây Hán 西漢, chủ trương cải cách, bị đám quý tộc bài xích, bị biếm làm Thái Phó Trường Sa Vương 長沙王. Bất đắc chí chết năm 33 tuổi. Khi qua sông Tương, Giả Nghị làm bài phú Viếng Khuất Nguyên 屈原 để giải bày tâm sự mình.

1. Tức Giáng Hầu 絳侯 và Quán Anh 灌嬰, hai võ tướng, khai quốc công thần, được Hán Văn Đế 漢文帝 trọng dụng.
2. Tức Hán Văn Đế 漢文帝 (179-159 trước công nguyên).
3. Đứng mà bàn việc
4. Làm hết chức vụ. Trong lúc Giả Nghị 賈誼 làm thái phó cho Lương Hoài Vương, Hoài Vương ngã ngựa chết. Giả Nghị buồn phiền nên sang năm sau thi chết lúc 33 tuổi.
5. Chỉ chim phục (một loại chim cú), khi chim cú bay vào nhà và đậu ngay chỗ ngồi của Giả Nghị thì ông cho là điềm gở, nhân đó làm bài Phục điểu phú để tự an ủi.
6. Tên huyện ở Hồ Nam, gần nơi Giả Nghị ở. Nơi này có sông Tương, phía thượng của sông gọi là Mịch La nơi Khuất Nguyên tự tử. Câu này có ý nói Giả Nghị có cùng một tâm sự như Khuất Nguyên, muốn cứu nước mà không được tin dùng; khi qua sông Tương, Giả Nghị làm bài phú điếu Khuất Nguyên để nói tâm sự mình.

13/7/2014

Đỗ Đình Tuân