Dịch Bắc hành tạp lục: Bài 1

Bắc hành tạp lục

Bài 1

Long thành cầm giả ca

龍城琴者歌	Long thành cầm giả ca
龍城佳人	Long thành giai nhân
不記名字	Bất ký danh tự
獨善絃琴	Độc thiện huyền cầm
舉城之人以琴名	Cử thành chi nhân dĩ cầm danh
學得先朝宮中供奉曲	Học đắc tiên triều cung trung cung phụng khúc
自是天上人間第一聲	Tự thị thiên thượngnhân gian đệ nhất thanh
余在少年曾一見	Dư tại thiếu niên tằng nhất kiến
監湖湖邊夜開宴	Giám hồ hồ biên dạ khai yến
此時三七正芳年	Thử thời tam thất chính phương niên
春風掩映桃花面	Xuân phong yếm ánh đào hoa diện
酡顏憨態最宜人	Đà nhân hám thái tối nghi nhân
歷亂五聲隨手變	Lịch loạn ngũ thanh tùy thủ biến
緩如涼風度松林	Hoãn như lương phong độ tùng lâm
清如隻鶴鳴在陰	Thanh như chích hạc minh tại âm
烈如荐福碑頭碎霹靋	Liệt như Tiến Phúc bi 1 đầu toái phích lịch
哀如莊舄病中為越吟	Ai như Trang Tích 2 bệnh trung vi Việt ngâm
聽者靡靡不知倦	Thính giả mỹ mỹ bất tri quyện
盡是中和大內音	Tận thị Trung Hòa 3 đại nội âm
西山諸臣滿座盡傾倒	Tây Sơn chư thần mãn tọa tận khuynh đảo
徹夜追歡不知曉	Triệt dạ truy hoan bất tri hiếu
左拋右擲爭纏頭	Tả pao hữu trịch tranh triền đầu 4
泥土金錢殊草草	Nê thổ kim tiền thù thảo thảo
豪華意氣凌公侯	Hào hoa ý khí lăng công hầu
五陵年少不足道	Ngũ lăng 5 niên thiếu bất túc thủ
并將三十六宮春	Tỉnh tương tam thập lục cung xuân
換取長安無賈寶	Hoán thủ Trường An 6 vô giá bảo
此夕回頭二十年	Thử dạ hồi đầu nhị thập niên
西山敗後余南遷	Tây Sơn bại hậu dư tam thiên 7
咫尺龍城不復見	Chỉ xích Long Thành bất phục kiến
何況城中歌舞莚	Hà huống thành trung ca vũ diên
宣撫使君為余重買笑	Tuyên phủ 8 sứ quân vị dư trùng mãi tiếu
席中歌妓皆年少	Tịch trung ca kỹ giai niên thiếu
席末一人髮半華	Tịch mạt nhất nhân phát bán hoa
顏醜神枯形略小	Nhan xú thần khô hình lược tiểu
狼藉殘眉不飾粧	Lang tạ tàn mi bất sức trang
誰知便是當年城中第一調	Thùy tri tiện thị đương niên thành trung đệ nhất điệu
舊曲新聲暗淚垂	Cựu khúc tân thanh âm lệ kỳ
耳中靜聽心中悲	Nhĩ trung tĩnh thính tâm trung bi
猛然億起二十年前事	Mãnh nhiên ức khởi nhị thập niên tiền sự
監湖湖邊曾見之	Giám hồ hồ biên tằng kiến tri
城郭推移人事改	Thành quách suy di nhân sự cải
幾度桑田變蒼海	Kỷ độ tang điền biến thương hải
西山基業一旦盡消亡	Tây Sơn cơ nghiệp nhất đán tận tiêu vong
歌舞空留一人在	Ca vũ không lưu nhất nhân tại
瞬息百年曾幾時	Thuấn tức bách niên tằng kỷ thời
傷心往事淚沾衣	Thương tâm vãng sự lệ triêm y
南河歸來頭盡白	Nam Hà 9quy lai đầu tận bạch
怪底佳人顏色衰	Quái để giai nhân nhan sắc suy
雙眼瞪瞪 空想像	Song nhãn trừng trừng không tưởng tượng
可憐對面不相知	Khả niên đối diện bất tương tri

Dịch nghĩa: Người đánh đàn ở thành Thăng Long

Người đẹp Long Thành
Họ tên không được biết
Riêng thạo đàn Nguyễn cầm
Dân trong thành gọi nàng là cô Cầm
Gãy khúc "Cung phụng" từ triều vua xưa
Một khúc đàn hay tuyệt từ trời đưa xuống thế gian.
Nhớ hồi trẻ tôi đã gặp nàng một lần
Bên hồ Giám trong một đêm yến tiệc
Tuổi cô cỡ hai mươi mốt
Áo hồng ánh lên khuôn mặt đẹp như hoa
Rượu đậm thêm nét mặt ngây thơ khả ái
Ngón tay lướt năm cung réo rắt
Tiếng khoan như gió thổi qua rừng thông
Thanh trong như đôi hạc kêu nơi xa xôi
Mạnh như sét đánh tan bia Tiến phúc
Sầu bi như Trang Tích lúc đau ốm ngâm rên tiếng Việt
Người nghe nàng say sưa không biết mệt
Trong khúc nhạc đại nội Trung Hoà.
Quan tướng nhà Tây say rượu nghiêng ngả
Lo vui chơi suốt đêm không nghỉ
Bên phải bên trái tranh nhau cho thưởng
Tiền bạc coi thường có nghĩa chi.
Vẻ hào hoa hơn bậc vương hầu
Giới trẻ nơi Ngũ Lăng không đáng kể
Dường như ba mươi sáu cung xuân
Nay Tràng An đã hun đúc được một báu vật vô giá.
Trong đầu nhớ lại đã hai mươi năm
Tây sơn thua bại, tôi vào Nam
Long Thành gần mà cũng chẳng được thấy
Còn nói chi đến chuyện múa hát trong thành.
Nay Tuyên phủ sứ bày cuộc vui đãi tôi
Ca kỹ trẻ xinh cả một đám
Chỉ có một kẽ tóc hoa râm ngồi cuối phòng
Mặt xấu, sắc khô, người hơi nhỏ
Mày phờ phạc không điểm phấn tô son
Sao mà đoán được người này là đệ nhất danh ca một thời.
Điệu nhạc xưa làm ta thầm nhỏ lệ
Lắng tai nghe lòng càng đau xót
Tự nhiên nhớ lại hai mươi năm trước
Bên hồ Giám trong dạ tiệc ta đã thấy nàng
Thành quách đã chuyển, người cũng đổi thay
Nương dâu trở thành biển cả đã nhiều
Cơ nghiệp Tây sơn cũng đà tiêu tán
Sót lại đây còn người múa ca.
Thấm thoắt trăm năm có là bao
Cảm thương chuyện cũ dùng áo thấm nước mắt
Ta từ Nam trở lại, đầu bạc trắng
Trách làm sao được sắc đẹp cũng suy tàn.
Hai mắt trừng lên tưởng nhớ chuyện xưa
Thương cho đối mặt mà chẳng nhìn nhận ra nhau.

Dịch thơ: Người đánh đàn thành Thăng Long

Có cô người đẹp Long Thành

Ta không biết rõ được danh tính nàng

Chỉ hay nàng thạo ngón đàn

Người trong thành vẫn gọi tên cô Cầm

Khúc xưa “cung phụng” cô đàn

Quả là những khúc nhân gian tuyệt trần

Xưa ta từng gặp một lần

Đêm hồ Gươm cô đang đàn tiệc vui

Tuổi chừng mười tám đôi mươi

Áo hồng tô nét mặt ngời như hoa

Rượu càng thêm vẻ ngây thơ

Năm cung réo rắt tay đưa nhẹ nhàng

Tiếng khoan gió thổi thông ngàn

Tiếng trong đôi hạc kêu màn trời khuya

Mạnh như sét đánh tan bia

Buồn như nhớ nước, nhớ quê hương nhà

Người nghe say đắm thiết tha

Ngỡ trong đại nội Trung Hòa vậy thay

Tây Sơn quan tướng đều say

Ngả nghiêng vui suốt đêm dài chẳng ngưng

Chen nhau tiền thưởng tiền mừng

Xem ra nàng cũng dửng dưng chẳng cầu

Hào hoa hơn bậc vương hầu

Ngũ Lăng giới trẻ dễ đâu sánh tày

Cung xuân ba sáu khúc bày

Trường An chung đúc trong tay một người

Bỗng ta lại nhớ một thời

Tây Sơn thua bại ta dời vô Nam

Long Thành không có dịp thăm

Nói chi đến chuyện nghe đàn với ca

Nay quan tuyên phủ đãi ta

Một đoàn gái trẻ múa ca trập trùng

Hoa râm mái tóc cuối phòng

Da khô mặt xấu người tong teo còm

Mặt phờ phạc chẳng phấn son

Sao mà đoán được danh đàn xưa đây

Điệu xưa nhỏ lệ hôm nay

Tai nghe não nuột lòng này xót xa

Mới chừng hai chục năm qua

Hồ Gươm dạ tiệc khi ta thấy nàng

Cảnh thay người đã suy tàn

Tây Sơn sự nghiệp huy hoàng cũng tan

Còn đây một nữ danh đàn

Trăm năm thấm thoát mơ màng là bao

Cảm thương nước mắt tuôn trào

Nam ra ta cũng mái đầu bạc phơ

Trách sao nàng chẳng gầy khô

Mắt trừng trừng ngó chuyện xưa hiện về

Thương thay tài sắc một thì

Nhìn nhau mà chẳng biết gì về nhau.

                               Đỗ Đình Tuân

                                            (dịch thơ)

Chú thích :

1. Bia chùa Tiến Phúc ở Nhiêu Châu, tỉnh Giang Tây. Tương truyền ông Phạm Trọng Yêm đời Tống, lúc làm quan ở Bá Dương, có người học trò nghèo dâng bài thơ hay, ông muốn giúp đỡ, cho rập một nghìn bản để bán lấy tiền. Chưa rập xong thì một đêm bản in bị sét đánh vỡ tan.

2. Trang Tích là người nước Việt, làm quan nước Sở. Một hôm Sở Vương hỏi mọi người: “Trang Tích là một kẻ tầm thường ở đất Việt, nay làm quan nước Sở, được phú quý rồi thì còn nhớ nước Việt nữa không?” Viên thị ngự đáp: “Phàm người ta có nhớ nước cũ hay không thường tỏ ra trong lúc đâu ốm. Nếu lúc này ông ta nói tiếng Việt, tức là nhớ nước Việt, bằng không thì nhớ nước Sở”. Sở Vương cho người lén nghe thì thấy Trang Tích nói tiếng Việt

3. Trung Hòa: tên một điện của Triều Lê ở Thăng Long

4. Triền đầu: món tiền thưởng cho người múa hát.

5. Ngũ Lăng: Nơi có 5 lăng tẩm của đế vương thời Hán. Dân nơi đây sống rất ào hoa

6. Trường An: Chỉ Thăng Long

7. Chỉ thời gian năm 1802, Nguyễn Du vào Nam làm quan cho nhà Nguyễn.

8. Tuyên phủ: Chỉ quan trấn thủ Bắc Thành (tức Thăng Long) thời Nguyễn Du đi sứ qua đây vào mùa thu năm 1813.

9.Nam Hà: Chỉ phía Nam sông Gianh.

18/6/2014

Đỗ Đình Tuân