Dịch thơ cổ: Nguyễn Phi Khanh 11

Bài 33

喜学士陳若虚自乂安至

桃花浪泛暖青春

湖海風流却羨陳

老我一官閑草詔

壯君萬里遠辭親

暮雲自豁相思地

夜月欣逢久別人

憂國正須吾輩事

憑渠為說乂安民

               阮飛卿

Phiên âm

Hỉ học sĩ Trần Nhược Hư tự Nghệ An chí

Đào hoa lãng phiếm noãn thanh xuân

Hồ hải phong lưu khước tiễn Trần

Lão ngã nhất quan nhàn thảo chiếu

Tráng quân vạn lý viễn từ thân

Mộ vân tự khoát tương tư địa

Dạ nguyệt hân phùng  cửu biệt nhân

Ưu quốc chính tu ngô bối sự

Bằng cừ vị thuyết Nghệ An dân.

                           Nguyễn Phi Khanh

Dịch nghĩa

Mừng học sĩ Trần Nhược Hư  ⁽¹⁾ từ Nghệ An đến

Trên sông hoa đào ⁽²⁾ ấm áp 

                      khách xuân xanh thả thuyền

Người hồ hải phong lưu ta hâm mộ họ Trần ⁽³⁾

Già đời ta là một chức quan nhàn ngồi thảo chiếu

Mạnh thay anh đi xa muôn dặm từ biệt song thân

Mây chiều  ⁽⁴⁾ tự mở rộng đó là nơi cùng mong nhớ

Trăng đêm nay như hân hoan đây 

                                           là người cách biệt đã lâu

Lo việc nước chính là phận sự của bọn chúng ta

Nhờ ai nhắn nhủ điều đó với dân Nghệ An.

Ghi chú:

1. Sóng hoa đào (đào hoa lãng): Theo sách Tam Tần  ký, tại bến Long Môn ở sông Hoàng hà, khi có sóng hoa đào thì có bầy cá chép nhảy cao và con nào vượt được Long Môn thì hóa rồng. Đời sau này dùng điển này chỉ việc sĩ tử đi thi.
2. Họ Trần: tức Trần Đăng sống vào thời Đông Hán, nổi danh là một kẻ phong lưu. Ở đây tác giả ví Nhược Hư như Trần Đăng.
3. Mây chiều (mộ vân): Thơ Đỗ Phủ nhớ Lý Bạch có câu: “ Vị bắc xuân thiên thụ / Giang Đông nhật mộ vân” (Cây xuân miền Vị Bắc / Mây chiều đất Giang Đông). Chữ “mộ vân” được đời sau đưa vào thơ để nói nỗi nhớ nhung của bạn bè khi xa cách nhau.

Dịch thơ:

1.

Sóng đào ấm dịu thả thuyền xuân

Hồ hải phong lưu nhật họ Trần

Già tớ một quan nhàn thảo chiếu

Mạnh anh muôn dặm vội từ thân

Mây chiều lởn vởn tình thân hữu

Trăng tối chia vui gặp cố nhân

Lo nước bọn ta cùng phận sự

Nhờ ai nhắn nhủ Nghệ An dân.

                     Đào Phương Bình dịch

2.

Hoa đào sóng ấm thả thuyền xuân

Hồ hải phong lưu nể họ Trần

Già lão một quan nhàn thảo chiếu

Mạnh anh muôn dặm biệt song thân

Mây chiều nhẹ nhõm miền mong nhớ

Trăng tối vui mừng gặp cố nhân

Lo nước ta cùng chung phận sự

Nhờ ai nói giúp Nghệ An dân.

                        Đỗ Đình Tuân dịch

Bài 34

送太中大夫

黎庸齋北行

黎家人物越邦香

公也蓝青出異常

一郡生靈惟借冦

九重使者重煩張

匼中秋水清長路

馬上春風聴異鄊

早向南臺專對了

經歸夔禹佐吾皇

               阮飛卿

Phiên âm

Tống thái trung đại phu

Lê Dung Trai  Bắc hành

Lê gia nhân vật Việt bang hương

Công dã lam thanh xuất dị thường

Nhất quận sinh linh duy ta Khấu

Cửu trùng sứ giả trọng phiền Trương

Hạp trung thu thủy thanh trường lộ

Mã thượng xuân phong thính dị hương

Tảo hướng nam đài chuyên đối liễu

Kinh qui Quỳ Vũ tá ngô hoàng.

                          Nguyễn Phi Khanh

Dịch nghĩa

Tiễn quan Thái trung đại phu

Lê Dung Trai ⁽¹⁾ đi sứ phương Bắc

Người họ lê là hương thơm nước Việt

Ông là người vượt lên khác thường

                                       trong đám lam thanh ⁽²⁾

Dân trong một quận chỉ xin cho mượn 

                                               họ Khấu ⁽³⁾ ở lại

Nhưng sứ giả của triều Đình lại 

                              phải phiền đến họ Trương ⁽⁴⁾

Nước mùa thu trong hộp ⁽⁵⁾ quét sạch 

                                                   bụi đường trường

Gió xuân trên mình ngựa mắc sức 

                                           rong ruổi trên đất khách

Hãy sớm đến Nam Đài ⁽⁶⁾để làm việc  

                                              chuyên đối cho chu tất

Khi trở về đem tài năng của Qùi Vũ ⁽⁷⁾ phò tá vua ta.

Ghi chú

1. Lê Dung Trai: chưa rõ là ai
2. Đám lam thanh : trong Khuyến học của Tuân Tử có câu : « Thanh thủ chi ư lam nhi thanh ư lam » (Mầu xanh là lấy từ mầu lam ra nhưng lại xanh hơn mầu lam). Người đầu sau lấy câu này để ngụ ý «Học trò do thày đào tạo nên những vẫn có thể giỏi hơn thày».
3. Mượn họ Khấu (tá khấu) : Đây chỉ Khấu Tuân, người đời Đông Hán, theo Hán Thư, Khấu Tuân từng làm quan ở quận Dĩnh Xuyên. Khi Khấu Tuân được vua Hán Quang Vũ thăng chức và triệu về kinh đô thì dân chúng và nha lại quận Dĩnh Xuyên làm tờ sớ tâu vua xin cho mượn ông Khấu ở lại địa phương mình một năm nữa.
4. Họ Trương : Đây chỉ Trương Khiên, người đời Hán, nhiều lần được vua Hán cử đi sứ ở các nước Tây vực và đều hoàn thành nhiệm vụ xuất sắc. Nguyễn Phi Khanh lấy 2 tích này để nói Lê Dung Trai vừa là một ông quan được lòng dân lại vừa có tín nhiệm với nhà vua.
5. Nước mùa thu trong hộp : Chưa rõ lai lịch điển tích này.
6. Nam Đài : Chỉ nơi đóng đô của nhà Minh.
7. Quỳ,Vũ : Hai bề tôi giỏi của vua Thuấn.

Dịch thơ :

1.

Nước Việt dòng Lê sực nức hương

Lam thanh xuất hiện đấng phi thường

Sinh linh khắp quân lưu ông Khấu

Sứ giả nhà vua ủy họ Trương

Trong hộp nước thu trừ dặm thẳng

Gió xuân mình ngựa thổi tha hương

Nam Đài sớm trổ tài chuyên đối

Quỳ Vũ khi về giúp thánh vương.

                    Đào Phương Bình dịch

2.

Họ Lê nước Việt thơm hương

Lam thanh một đấng phi thường xưa nay

Dân yêu họ Khấu xin vay

Vua tin sứ giả sánh tày họ Trương

Nước thu rửa sạch bụi đường

Gió xuân rong ruổi yên cương xứ người

Nam Đài chuyên đối xong xuôi

Trở về Quỳ Vũ đem tài giúp vua.

                     Đỗ Đình Tuân dịch

Bài 35

奉赓冰壺相公

寄贈杜中高韻

城中幾度鬬炎涼

漫送悠悠歲月長

散質豈堪便世用

嬌心羞把妒時粧

寒松晚菊淵明徑

獨樹孤村子美堂

贤相儻憐門下士

肯容群作白頭郎

               阮飛卿

Phiên âm

Phụng canh Băng Hồ tướng công

ký tặng Đỗ Trung Cao vận

Thành trung kỷ độ đấu viêm lương

Mạn tống du du tuế nguyệt trường

Tán chất khởi kham tiện thế dụng

Kiều tâm tu bả đố thời trang

Hàn tùng vãn cúc Uyên Minh kính

Độc thụ cô thôn Tử Mỹ đường

Hiền tướng thảng lân môn hạ sĩ

Khẳng dung độc tác bạch đầu lang.

                            Nguyễn Phi Khanh

Dịch nghĩa

Phụng họa bài thơ của tướng công

Băng Hồ gửi tặng Đỗ Trung Cao ⁽¹⁾

Mấy độ nơi kinh kỳ ganh đua thói đời ấm lạnh

Hững hờ đưa qua năm dài tháng rộng

Tính chất nhàn tản làm sao nhanh nhẩu 

                                        hầu hạ thế gian được

E lệ thẹn thùng không dám điểm trang lộng lẫy

Tùng già cúc muộn vườn cũ Uyên Minh ⁽²⁾

Xóm nhỏ cây đơn căn nhà Tử Mỹ ⁽³⁾

Bậc hiền tướng có lòng thương yêu kẻ sĩ dưới trướng

Thì xin cứ để cho làm quan lang bạc đầu.^(4)%

Ghi chú :

1.Đỗ Trung Cao : chưa rõ là ai

2.Uyên Minh : tức Đào Tiềm, nhà thơ lớn đời Tấn, tác giả bài từ nổi tiếng «Quy khứ lai»

3.Tử Mỹ : tức Đỗ Phủ, nhà thơ lớn đời Đường

4. Lang : một chức quan nhỏ. Kẻ sĩ xưa ai có tài mà không được trọng dụng, cứ làm quan lang đến già, người ta gọi là quan lang bạc đầu.

Dịch thơ :

1.

Nóng lạnh ganh đua thói thị thành

Tháng năm dằng dặc tiến cho nhanh

Chất nhàn phá vỡ lòng khiên lụy

Nết đẹp màng chi bả lợi danh

Xóm lẻ cây đơn nhà Tử Mỹ

Cúc già thông rét luống Uyên Minh

Ví chăng hiền tướng thương môn hạ

Xin để quan Lang tóc trắng tinh.

                     Đào Phương Bình dịch

2.

Thị thành ấm lạnh ganh đua

Tháng năm dằng dặc thoi đưa hững hờ

Thói nhàn khó được đời ưa

Thẹn thùng e lệ điểm tô chi mình

Thông già cúc muộn Uyên Minh

Cây đơn xóm lẻ cũng đành như ai

Bề trên dẫu có thương tài

Quan Lang làm đến tóc phai trắng đầu.

                      Đỗ Đình Tuân dịch

8/4/2012

Đỗ Đình Tuân