Dịch thơ cổ: Nguyễn Phi Khanh 15

Bài 43

泊阮家陵

扁舟天德繫斜暉

亡阮荒丘已昔時

肅肅遺靈藏澤樹

青青古色枕江祠

桐棺無復成龍氣

華表惟存宿鶴枝

凝佇百年成一慨

黄昏小立自哦詩      

               阮飛卿

Phiên âm

Bạc Nguyễn gia lăng

Biển chu Thiên Đức hệ tà huy

Vong Nguyễn hoang khâu dĩ tích thì

Túc túc di linh tàng trạch thụ

Thanh thanh cổ sắc chẩm giang tì (từ)

Đồng quan vô phục thành long khí

Hoa biểu di tồn túc hạc chi

Ngưng trữ bách niên thành nhất khái

Hoàng hôn tiểu lập tự nga thi.

                           Nguyễn Phi Khanh

Dịch nghĩa

Cắm thuyền tại lăng nhà Nguyễn ⁽¹⁾

Chiếc thuyền con đậu trong bong chiều trên sông Thiên Đức ⁽²⁾

Mồ hoang họ Nguyễn cũ đã thành chuyện xưa

Khí thiêng lẫm liệt còn lẩn quất ẩn ở chòm cây bên chằm

Mầu cổ xanh xanh ngôi đền vẫn gói bên sông

Quan tài gỗ vông khôn trở lại khí rồng bay ⁽³⁾

Cột hoa biểu ⁽⁴⁾chỉ còn là cành hạc đậu ⁽⁵⁾

Đứng lặng suy nghĩ cảm khái việc trăm năm

Hoàng hôn rồi đứng lại chốc lát một mình ngâm thơ.

Ghi chú

1. Nhà Nguyễn: tức nhà Lý, khi nhà Trần lên ngôi vua, đổi nhà Lý thành nhà Nguyễn. (kiêng húy chữ Lý là tên của Trần Lý , tổ của nhà Trần).

2. Thiên Đức: tên cũ là sông Bắc Giang, theo ĐVSKTT, sông này được nhà Trần đào lại vào năm 1390, chạy qua khu lăng nhà Lý ở huyện Tiên Du. Nay tức là sông Đuống.

3. Khí rồng bay (thành long khí): Theo ĐVSKTT, khi Lý Thái Tổ dời đô từ Hoa Lư ra , khi thuyền cập bến thì có rồng vàng hiện lên trong thuyền vua vì thế đổi tên La Thành ra thành Thăng Long.

4. Cộ hoa biểu: một cột cao, trên ngọn ghép ngang một thanh gỗ, dựng ở những nơi đô hội. Đõ là dấu hiệu của nhà vua sẵn sàng thu nhận ý kiến của toàn dân trong nước và là vật tượng trưng cho sự thịnh trị của một triều đại, sự anh minh của bậc vương giả.

5. Cành hạc đậu (hạc chi): Theo sách “Sưu thần hậu ký”, Đinh Linh Uy người đất Liêu Đông, đời Hán, lên học đạo ở núi Linh Hư, sau hóa thành chim hạc bay về đất Liêu Đông, đậu trên cột hoa biểu, thảm thiết kêu gọi mọi người hãy đi theo mình vì đất nước đã mất..

Dịch thơ:

1.

Đức Giang thuyền buộc tà dương

Cơ đồ triều Lý gò hoang đã thành

Cây chằm phảng phất u linh

Bên sông cổ miếu rêu xanh dãi mầu

Rồng thiêng thuở nọ còn đâu

Cột hoa trơ đó hạc nào qua thăm

Ngậm ngùi thay cuộc trăm năm

Quay lưng bóng xế thơ ngâm một mình.

                         Đào Phương Bình dịch

2.

Thuyền nhỏ chiều tà buộc bến sông

Mồ hoang nhà Lý đã rêu phong

Khí thiêng phảng phất trên vòm lá

Đền cổ xanh xanh giữa cánh đồng

Khí thế rồng bay khôn trở lại

Cột hoa biểu hạc có về không ?

Trăm năm nghĩ lại buồn man mác

Đứng lặng ngâm nga dãi nỗi lòng.

                        Đỗ Đình Tuân dịch

Bài 44

三月初一日曉起

已無畫爥醉裙紅

便倚青燈照鬢蓬

破屋吟殘紅杏雨

清都夢醒紫微風

一身九竅七情内

萬事千憂百慮中

忙底不知寒食過

啓窻花又折梧桐

               阮飛卿

Phiên âm

Tam nguyệt sơ nhất nhật hiểu khởi

Dĩ vô họa chúc túy quần hồng

Tiện ỷ thanh đăng chiếu mấn hồng

Phá ốc ngâm tàn hồng hạnh vũ

Thanh đô mộng tỉnh tử vi phong

Nhất thân cửu khiếu thất tình nội

Vạn sự thiên ưu bách lự trung

Mang để bất tri hàn thực quá

Khải song hoa hựu chiết ngô đồng.

                       Nguyễn Phi Khanh

Dịch nghĩa

Ngày mồng một tháng ba sáng dậy

Không còn đuốc hoa để say khách quần hồng  ⁽¹⁾

Phải nhờ ngọn đèn xanh để soi mái tóc bơ phờ

Nhà rách nát hạt mưa hồng hạnh⁽²⁾ chấm dứt giọng thơ tàn

Chốn kinh đô làn gió tử vi ⁽³⁾ thức tỉnh giấc chiêm bao

Một thân trong bảy tình chín khiếu ⁽⁴⁾

Muôn việc trong trăm nghĩ nghìn lo

Bời bời nghìn nỗi chẳng hay tiết hàn thực đã qua ⁽⁵⁾

Mở cửa sổ ngắm hoa lại đến bẻ một cành ngô đồng.

Ghi chú

1. Quần hồng: Chỉ người đàn bà

2. Mưa hồng hạnh (hồng hạnh vũ): chỉ mưa xuân

3. Tử vi; chỉ tòa Trung thư

4. Bảy tình chín khiếu (cửu khiếu thất tình): 7 tình là: Mừng-Giận-Thương-Vui-Yêu-Ghét-Muốn; chín khiếu là: hai mắt, hai tai, hai lỗ mũi, lỗ miệng, lỗ đại tiện, lỗ tiểu tiện.

5. Tiết hàn Thực: Trước Thanh Minh một ngày(?)

Dịch thơ

1

Chẳng có đuốc hoa say má phấn

Đành trơ mái tóc dựa đèn khuya

Ngâm tàn nhà rách mưa hồng hạnh

Mộng tỉnh thanh đô gió tử vi

Chín khiếu bảy tình thân một tấm

Trăm lo nghìn nghĩ việc muôn bề

Đã qua hàn thực quên không biết

Mở cửa ngô đồng ngắt một huê.

                   Đào Phương Bình dịch

2.

Không đuốc hoa đưa đón khách tình

Bơ phờ tóc rối ngọn đèn xanh

Mưa xuân nhà nát ngâm ngừng giọng

Gió tử vi đâu tỉnh giấc lành

Chín khiếu bảy tình thân một tấm

Trăm lo nghìn nghĩ việc muôn vành

Bời bời vạn mối quên hàn thực

Mở cửa xem hoa ngắt một cành.

                   Đỗ Đình Tuân dịch

Bài 45

除夜用杜老韻

諸君席上同作

客中送臘虎亭家

殘雪猶飄六出花

天地冬春庭外草

光陰昏曉樹間鴉

燈因守歲常常續

酒為澆愁數數賒

萬事細思看鬢髮

平明梳洗向東華

              阮飛卿

Phiên âm

Trừ dạ dụng Đỗ lão vận

Chư quân tịch thượng đồng tác

Khách trung tống lạp Hổ Đình gia

Tàn tuyết do tiêu lục xuất hoa

Thiên địa đông xuân đình ngoại thảo

Quang âm hôn hiểu thụ gian nha

Đăng nhân thủ tuế thường tục

Tửu vị kiêu sầu sác sác xa

Vạn sự tế tư khan mấn phát

Bình minh sơ tẩy hướng Đông Hoa.

                          Nguyễn Phi Khanh

Dịch nghĩa

Đêm ba mươi tết dùng vần của Đỗ Phủ

cùng các bạn trong tiệc làm thơ

Đất khách tiễn đưa năm cũ ở nhà Hổ Đình ⁽¹⁾

Tuyết tàn vẫn còn bay hoa sáu cánh

Đông xuân trời đất đám cỏ ngoài sân ⁽²⁾

Sáng tối ngày qua cây khô quạ rét ⁽³⁾

Giữ năm đèn luôn luôn nối bấc

Tưới sầu rượu luôn luôn rót

Muôn việc nghĩ kỹ nhìn hai mái tóc

Sáng nay chải gội ra cửa Đông Hoa ⁽⁴⁾

Ghi chú

1. Nhà Hổ Đình: chưa rõ, có lẽ chỉ một  gia đình đại thần nào đó

2. Ý nói đông đi xuân đến cây cỏ ngoài sân báo tin

3. Lấy ý từ câu thơ của Văn Thiên Tường: “ Trài bao sớm chiều con quạ rét vẫn đậu trên cây khô

4. Đông Hoa: cửa của các quan ra vào, tức cửa Hoàng thành.

Dịch thơ

Nhà Hổ Đình tiễn năm qua

Tuyết tàn sáu cánh hoa là là bay

Đông qua xuân lại về thay

Cây khô quạ rét tối ngày đậu trên

Giữ năm luôn nối bấc đèn

Tưới sầu rượu cứ rót thêm lại tràn

Nhìn hai mái tóc miên man

Sớm mai chải gội vào đàng Đông Hoa.

                         Đỗ Đình Tuân dịch.

13/4/2012

Đỗ Đình Tuân