Dịch thơ Nguyễn Khuyến bài 110

Bài 110

Ưu phụ từ

優婦詞	Ưu phụ từ
東鄰家有優人住	Đông lân gia hữu ưu nhân trú
夜半優人語優婦	Dạ bán ưu nhân ngữ ưu phụ
我亦時常估好官	Ngã diệc thời thường tố hảo quan
如何人皆不我惧	Như hà nhân giai bất ngã cụ
優婦大怒罵其夫	Ưu phụ đại nộ mạ kỳ phu
爾年既老何太愚	Nhĩ niên ký lão hà thái ngộ
幸哉昬夜人不識	Hanh tai hôn dạ nhân bất thức
人或識之貽妾羞	Nhân hoặc thức chi di thiếp tu
世間驚人但有二	Thế gian kinh nhân đãn hữu nhị
一能生人一能子	Nhất năng sinh nhân nhất năng tử
爾既不能生子人	Nhĩ ký bất năng sinh tử nhân
如何人人皆惧爾	Như hà nhân nhân giai cụ nhĩ
且也爾家本貧寒	Thả dã nhĩ gia bản bần hàn
朝夕排優求一餐	Triêu tịch bài ưu cầu nhất xan
排優皇帝且不惧	Bài ưu hoàng đế thả bất cụ
何况爾為排優官	Hà huống nhĩ vi bài ưu quan

(Tài liệu cụ Hoàng Tạo sưu tầm)

Lời vợ anh phườngchèo

Nhà láng giềngbên đông có anh phường chèo ở trọ

Đang nửa đêm anh ta bảo vợ rằng:

“Ta thường cũng làm quan to luôn,

Tại sao người đời chẳng ai sợ ta cả?”

Người vợ nổi giận mắng anh ta rằng:

“Anh già đời rồi mà sao còn ngu đến thế!

Cũng may lúc này đêm hôm không ai biết

Nếu có người biết thì thiếp cũng xấu hổ lây

Ở đời có hai loại người mà ta phải sợ:

Một hạng cho ai sống thì được sống, một hạng bắt ai chết thì phải chết

Anh đã không cho được ai sống hoặc bắt được ai chết

Thì ai còn sợ đến anh nữa!

Vả nhà anh vốn đói rét

Sớm chiều chèo hát kiếm bữa cơm ăn

Vua phường chèo  người ta còn coi vào đâu

Huống chi là quan phường chèo như anh!”

Nguyễn Khuyến tự dịch:

Xóm bên đông có phường chèo (1)trọ

Đương nửa đêm gọi vợ chuyện trò

Rằng: “Ta thường làm quan to

Sao người coi chẳng ra trò trống chi?”

Vợ giận lắm mắng đi mắng lại

Tuổi đã già sao dại như ri (2)

Đêm hôm ai chẳng biết gì

Người ta biết đến thiếp thì khổ thay!

Ở đời hai điều này nên sợ

Sống chết người quyền ở trong tay

Thế mà chàng đã chẳng hay

Còn ai sợ đến phường này nữa chăng ?

Vả chàng vẫn lăng nhăng túng kiết

Cuộc sinh nhai chéo hát qua thì

Vua chèo còn chẳng ra gì

Quan chèo vai nhọ (3) khác chi thằng hề”.

1.     Nghe nói nhà thơ lúc làm gia sư ở nhà Hoàng Cao Khải, mắt thấy những kẻ “quyền môn” qua lại cũng giống như những vai vua quan trong phường chèo vậy. Do đó nhà thơ tức cảnh làm bài này để chế giễu

2.     Ri có lẽ nhà thơ láy tiếng “ri” của vùng Nghệ Tĩnh. Ri giống như “thế này ở ngoài Bắc. Vì nhà thơ có thời kỳ làm án sát Nghệ An.

3.     Vai nhọ: người đóng vai bôi mặt lem nhem, tức vai hề.

Đỗ Đình Tuân dịch thơ:

Anh phường chèo trọ bên đông

Nửa đêm gọi vợ anh chồng thở than:

“Thường ngày tôi cũng làm quan

Người đời không sợ là nguyên cớ gì ?”

Vợ nghe nổi giận tức thì

“Già đời sao vẫn ngu si thế này

Cũng may đêm chẳng ai hay

Hở ra người biết chuyện này hổ tôi

Hai điều đáng sợ trên đời

Là quyền bắt sống, chết người trong tay

Anh không cho sống được ai

Cũng có bắt chết được người nào đâu ?

Vả anh đói rách đã lâu

Sớm hôm chèo hát cháo rau qua thì

Vua chèo còn chẳng ra chi

Quan chèo bôi mặt giống y thằng hề”.

12/12/2014

Đỗ Đình Tuân