Đọc Quốc âm thi tập (7)

37. Trần tình 1

Từ ngày gặp hội phong vân ¹

Bổ báo ² chưa hề đặng mỗ phân ³

Gánh ⁴ khôn đương quyền tướng phủ

Lui ⁵ ngõ ⁶ được đất nho thần

Ước bề trả  ơn minh chúa

Hết khỏe ⁷ phù đạo thánh nhân

Quốc phú binh cường chăng có chước

Bằng tôi ⁸ nào thửa ích chưng dân.⁹

1.Hội phong vân: hội rồng mây. ý chỉ sự gặp vận hội tốt như bề tôi gặp được minh chúa, nho sinh thi cử đỗ đạt, làm quan may mắn…

2. bổ báo: báo bổ, báo đáp

3. mỗ phân: phần nào. Chữ mỗ (某) ĐDA phiên là “mấy” vì cho nó là do chữ mối (媒) viết tắt

4.gánh: gánh vác, đảm nhiệm

5. Lui: lui về, cáo quan về ở ẩn

6.ngõ: ngõ hầu, may ra

7. hết khỏe: hết sức

8. Bằng tôi: như tôi

9. nào thửa ích chưng dân: nào có ích gì cho dân

38. Trần tình 2

Vàng bạc nhà chăng có mỗ phân

Lánh đời cơm cám được no ăn

Trọn ¹ thuở đông hằng nhờ bếp

Suốt mùa hè kẻo ² đắp chăn

Ác thỏ ³ tựa thoi xem lặn mọc

Cuốc cày là thú những xun xoăn ⁴

Cậy trời còn có bấy nhiêu nữa

Chi tuổi ⁵ chăng hiềm kẻ khó khăn.

1.Trọn: TVG,ĐDA, BVN phiên là “lọn”

2. Kẻo: khỏi

3. Ác thỏ: ác là con quạ biểu tượng cho mặt trời Tỏ là con thỏ, biểu tượng cho mặt trăng

4.Xun xoăn:TVG phiên là “bon chen” và chú là cạnh tranh …ĐDA phiên là chon chăn và chú là thích thú lui tới. BVN phiên là “chồn chân”

5.Chi tuổi: chi là 12 chi của 12 năm trong một giáp. Chi tuổi chỉ năm tuổi

39. Trần tình 3

Vầu làm chèo trúc làm nhà

Được thú vui ngày tháng qua

Cơm kẻ bất nhân ăn ấy chớ

Áo người vô nghĩa mặc chăng thà

Khỏi triều quan mới hay ơn chúa

Sinh được con thì cảm đức cha

Mừng thuở thái bình yêu hết tấc ¹

No lòng tự tại quản chi là.

1.Hết tấc: hết mức

40. Trần tình 4

Lòng lộng trời tư chút đâu

Nào ai chẳng đội ở trên đầu

Song ¹ cửa ngọc vân yên cách

Dãi lòng son nhật nguyệt thâu

Chim đến cây cao chim nghỉ đỗ

Quạt hay thu lạnh quạt sơ thu

Ngoài năm mươi tuổi ngoài chưng thế

Ắt đã tròn bằng nước ở bầu.

1.Song: TVG, BVN phiên là “song” , riêng ĐDA phiên là trông vì nghi do chữ “trông” liết lộn thành “song” , nhưng khả năng này ít xẩy ra vì trong chữ nôm hai chữ này khác xa nhau. Nguyễn Trãi toàn tập tân biên thì giải thích nghĩa của cả câu 3 là “Cả câu nghĩa là trông về phía cửa cung vua thì mây khói che khuất”. 

41. Trần tình 5

Con cờ quảy rượu đầy bầu

Đòi nước non chơi quản dầu

Đạp áng mây ôm bó củi

Ngồi bên suối gác cần câu

Giang sơn mặt thấy nên quen mặt

Danh lợi lòng nào ước chuốc cầu

Vương Chất ¹ tình cờ ta ướm hỏi

Rêu bủi bủi ² thấy tiên đâu.

1.Vương Chất: người đời Tấn, vào núi đốn củi, thấy hai đứa trẻ đang ngồi đánh cờ. Chất bỏ rìu đứng xem. Khi xong ván cờ, Chất lấy rìu để về thì cán rìu đã mục nát. Về đến nhà thì đã qua mấy trăm năm rồi., Chất lại trở vào núi và trở thành tiên.

2. Rêu bủi bủi: TVG phiên là “lèo phoi phới”. ĐDA phiên là “rêu phơi phới”, BVN phiên là “diều phơi phới”…Tân biên phiên là “rêu bủi bủi” (rêu xanh đã thành cát bụi)

42. Trần tình 6

Chèo lan nhàn bát ¹ thuở tà dương

Một phút qua một lạ nhường

Ngàn nọ so miền Thái Thạch ²

Làng kia mở cảnh Tiêu Tương ³

Hàng chim ngủ khi thuyền đỗ

Vầng nguyệt lên thuở nước cường

Mạc ⁴ được thú mầu ⁵ trong thuở ấy

Thế gian hay một khách văn chương.

1.Bát: lái thuyền sang phải (cạy lái thuyền sang trái)

2. Thái Thạch: tên một mỏm đá ở phía bắc núi Ngưu Chử (tỉnh An Huy, Trung Quốc) tương truyền đây là nơi Lý Bạch say rượu nhảy xuống sông bắt trăng mà chết.

3. Tiêu Tương:Hợp lưu của hai con sông Tiêu và Tương tình Hồ Nam Trung Quốc, gần hồ Động Đình, cảnh rất đẹp thường được dùng làm đề tài cho thơ và họa.

4. Mạc: vẽ, phác họa “Chinh phu tử sĩ mấy người / Nào ai mạc mặt nào ai gọi hồn” (Chinh phụ ngâm)

5. Thú mầu: thú vị tuyệt diệu

31/08/2015

Đỗ Đình Tuân